Hij oogt introvert en evenwichtig. Zij vriendelijk en bescheiden. De 78-jarige koning Harald en zijn even oude echtgenote koningin Sonja zijn na 25 jaar uitgegroeid tot een krachtig boegbeeld van het Noorse vorstenhuis. Ze genieten grote populariteit onder hun onderdanen. Het onberispelijk blazoen van het koninklijk paar is daar ongetwijfeld debet aan.

Harald en Sonja zijn een hecht paar. Ze zijn ruim 47 jaar gelukkig getrouwd; een verbintenis die haar solide basis misschien wel vindt in de aanloop naar het huwelijk. Al voor hun trouwdag werd hun liefde voor elkaar jarenlang zwaar op de proef gesteld.

Geen goedkeuring

Het is liefde op het eerste gezicht. Toenmalig kroonprins Harald ontmoet het Noorse burgermeisje Sonja Haraldsen in 1959, op een feestje van een klasgenoot van Harald.

Het was Sonja en niemand anders, memoreert de koning in een documentaire ter gelegenheid van zijn zilveren regeringsjubileum. Koning Olav V, Haralds vader, denkt daar echter nogal anders over. De nog jonge Noorse monarchie heeft blauw bloed nodig en geen burgermeisje, van hoe goede komaf dan ook. Goedkeuring voor een huwelijk zit er klaarblijkelijk niet in, temeer omdat Olav net zijn twee dochters met Noorse burgers heeft zien trouwen.

Harald is niet te vermurwen. Het jonge stel geeft hun wederzijdse liefde niet op. „Ik weet niet of het een ultimatum was, maar ik heb het mijn vader wel duidelijk gemaakt”, herinnert de Noorse koning zich.

Tegelijkertijd bevindt Harald zich in een uiterst moeilijk dilemma. Hij is blij met Sonja, maar voelt zich ook schuldig, omdat hij zich bewust is van zijn plichten als kroonprins en ingaat tegen zijn vader.

De relatie tussen Harald en Sonja bezwijkt af en toe onder de druk. Ze ontmoeten elkaar in het geheim. De steun van Sonja’s moeder sleept hen erdoorheen. Ze was een „wijze vrouw”, volgens de koningin.

Doorbraak

Pas in 1968 komt er een doorbraak in de strijd. Omdat Harald aangeeft nooit met een ander te zullen trouwen als zijn huwelijk met Sonja wordt tegengehouden, gaat koning Olav overstag. Omdat ook de Noorse regering en het parlement inzien dat deze ontwikkeling mogelijk het einde van de monarchie kan betekenen, komen ook zij met veel aarzelingen over de brug en wordt er toch ingestemd met een prinselijk huwelijk.

Mogelijk droegen huwelijken van buitenlandse collega’s bij aan de verzachtende houding. Onder andere prinses Beatrix, prinses Margriet en prinses Margrethe van Denemarken trouwden met een partner zonder koninklijk bloed.

Op 29 augustus 1968 trouwen Harald en Sonja. Ze krijgen een dochter en een zoon: Märtha Louise (1971) en Haakon Magnus (1973).

Vaderfiguur

Harald en Sonja genieten van relatief rustige en onbezorgde jaren als kroonprinselijk gezin. Op 17 januari 1991 is het moment daar. Koning Olav overlijdt die nacht en Harald volgt hem direct op. In zijn nieuwjaarstoespraak van twee weken geleden memoreert koning Harald dat moment als „een mijlpaal”, een baken in de tijd. „Mijn koningschap begon met een gevoel van gemeenschap. De warmte van de hele natie omarmde onze familie en gaf kracht in een moeilijke tijd.”

De Noorse bevolking staat pal achter de kersverse koning. Ook koningin Sonja wint het vertrouwen van de Noren, al is het even wennen: na ruim vijftig jaar heeft Noorwegen weer een koningin, want Olavs vrouw overleed in 1954 voor hij de troon besteeg in 1957. Populisme is het koningspaar vreemd. Misschien wel daarom genieten ze een grote populariteit onder hun onderdanen. Bijkomend voordeel is de levensstijl van Harald; hij wordt niet achtervolgd door schandalen of intriges.

Dat Harald geliefd is, blijkt ook in 2003. In december van dat jaar wordt bij hem blaaskanker geconstateerd. De koning wordt geopereerd en hij herstelt langzaam. Het meeleven van de Noren is intens.

In juli 2011 dompelt Anders Breivik met een dubbele aanslag Noorwegen in diepe rouw. Koning Harald lijdt mee met het volk. Hij spreekt de Noren troostvolle woorden toe en staat als vorst naast alle burgers.

Uit een opiniepeiling in 2014 blijkt opnieuw wat de Noren van hun koningspaar vinden. Harald staat met stip op nummer één als meest geliefde lid van het Scandinavische koningshuis. Volgens de ondervraagde Noren doet hij zijn werk goed, wordt hij gezien als een vaderfiguur en geniet hij vertrouwen door zijn terughoudende opstelling. Met zijn kalme uitstraling heeft hij een groot persoonlijk gezag verworven.

Kleinkinderen

Het koninklijk paar heeft inmiddels de leeftijd der sterken bereikt. Het belet hun niet om zowel in eigen land als daarbuiten actief te blijven. Zo gaf het paar in oktober vorig jaar een high tea in het Koninklijk Paleis in Oslo aan zo’n zeventig senioren die vrijwilligerswerk doen. Koningin Sonja was anderhalve week geleden op Spitsbergen om te praten met de families die eind vorig jaar dierbaren verloren door een lawine.

In hun vrije tijd zijn de koning en koningin vaak op het water te vinden. Harald is een fanatiek zeiler. Ook maken ze geregeld tijd vrij om er met hun kleinkinderen op uit te gaan. Want, zo stelde Harald in 2008: „De kleinkinderen leer je alleen goed kennen door langere tijd met ze door te brengen.”

Prins Friso

Het koninklijk paar heeft regelmatig contact met buitenlandse collega’s. De banden met onder andere het Nederlandse koningshuis zijn warm. Niet voor niets was Harald een peetoom van wijlen prins Friso. Hij was in 2013 ook bij de begrafenis van de prins.

Koning Harald en prinses Beatrix zijn generatiegenoten, maar ook in de volgende generatie wordt de vriendschappelijke relatie voortgezet. Koningin Máxima is peettante van Sverre Magnus, de jongste zoon van kroonprins Haakon en kroonprinses Mette-Marit, en Laurentien is peettante van Leah Isadora, dochter van prinses Mär­tha Louise en Ari Behn. Willem-Alexander heeft vaak contact met zijn Noorse collega en vriend Haakon. In Nederland trekken ze er soms op uit met de Groene Draeck. Koningin Sonja was eind september vorig jaar nog in ons land; met prinses Beatrix opende ze de tentoonstelling ”Munch : Van Gogh” in het Van Gogh Museum in Amsterdam.

De banden tussen de Nederlandse en de Noorse koninklijke families strekken zich inmiddels uit over vijf generaties, vertelde prinses Beatrix toen ze in 2010 als koningin een staatsbezoek aan Noorwegen bracht. „Van mijn grootmoeder Wilhelmina tot ons beider kinderen en kleinkinderen. Het is een waardevolle vriendschap, die wij koesteren.”

Bezinning

Net als destijds zijn aantreden, vormt het zilveren regeringsjubileum voor koning Harald een mijlpaal. En wakkert onder de Noren wellicht de prangende vraag aan wanneer hij het regeringsstokje overdraagt aan zijn zoon Haakon. Enkele jaren geleden gaf de koning duidelijk aan dat aftreden voor hem geen optie is. „Dat hoort niet tot onze traditie hier in Noorwegen. Ik heb als koning plichten op mij genomen en voel dat ik die moet uitvoeren tot mijn laatste adem.”

De Noorse koning past nu wel toe wat hij op 1 januari zijn burgers voorhield: dat elke bijzondere mijlpaal aanleiding geeft tot reflectie en bezinning. Op een kwarteeuw koningschap, maar ongetwijfeld ook op die andere indrukwekkende cijfers: dat het koninklijk paar al 56 jaar samen is en ruim 47 jaar is getrouwd.

Dankdienst voor jubileum

Het zilveren regeringsjubileum van koning Harald wordt uitgebreid gevierd in Noorwegen. Dit weekend stonden een familiediner en een dankdienst op het programma. Naast de Noorse koninklijke familie waren ook koningin Margrethe van Denemarken en het Zweedse koningspaar aanwezig. Ook vonden er allerlei winterse sportieve activiteiten plaats rond het Koninklijk Paleis in Oslo.

In de zomer wordt de viering voortgezet; dan staat een jubileumtoer langs de Noorse kust gepland.

De Noren gaven hun jubilerende koning begin dit jaar een bijzonder cadeau. In een deel van het park van het Koninklijk Paleis in Oslo wordt een beeldentuin ingericht, vernoemd naar kleindochter Ingrid Alexandra. Schoolkinderen uit heel Noorwegen mogen ontwerpen voor de beelden maken. Het eerste deel van de tuin is in mei gereed.