De eerste keer dat de Tunesische Fouad zich in de rij voor registratie in kamp Moria aansluit, besluit hij zich voor te doen als Libiër. Van een van zijn vrienden in het kamp heeft hij de avond ervoor een spoedcursus ”Libië voor beginners” gehad. Feitelijk kan er weinig fout gaan, zo denkt hij. Een paar uur later stapt Fouad het registratiekantoor binnen, waar hij met nul fouten door de ondervraging komt en ook de afdelingen documentatie, fotografie en vingerafdrukken succesvol doorloopt. Maar dan gebeurt het. Op het moment dat Fouad als vers oorlogsslachtoffer uit Libië met geldige toegangspapieren voor de EU de deur uit wil lopen, wordt hij tegengehouden door twee agenten. Zojuist hebben twee Marokkanen geprobeerd zich voor te doen als Libiër, luidt de boodschap. De extra vraag, over het uiterlijk van het militaire kenteken in Libië, doet hem een paar minuten later de das om. Zijn ticket naar de EU wordt voor de ogen van Fouad verscheurd.

In de gevangenis

Het is een koude, winderige namiddag op Lesbos. De 20-jarige Fouad warmt in een anarchistenkamp bij de hoofdstad Mytilini zijn handen bij een vuurtje. De jonge Tunesiër zit al twintig dagen vast op het eiland, waar hij er bij aankomst achter kwam dat er volgens de Griekse autoriteiten voor hem geen toekomst is bij zijn zus in Italië. Hij behoort tot de groeiende groep veelal jonge, mannelijke Marokkanen, Tunesiërs en Algerijnen die naar Turkije vliegen en van daar met de boot Europa proberen te bereiken. Wat deze jongens vaak niet weten is dat hun reis volkomen zinloos is; bootvluchtelingen uit Noordoost-Afrika worden bij ontdekking veelal gelijk gearresteerd en teruggestuurd naar het land van herkomst. Hun land is immers niet in oorlog. Ontkomen ze aan deportatie, dan komen de vluchtelingen terecht op een terrein bij het registratiekamp Moria, waar tientallen jongens in tentjes de tijd doorbrengen.

Bij een van die tenten zit een groepje Marokkanen van een jaar of twintig, in hun midden een mooi kampvuurtje. „Moet je kijken”, wijst een van de jongens op zijn telefoon. „Dit is mijn moeder. Zij heeft dringend medische hulp nodig. Maar die is er niet in Marokko.” De jongen, opgegroeid in de buurt van Casablanca, vertelt hoe slecht het leven in zijn thuisland is. Geen baan, geen toekomst, geen geld. „Als je in Marokko op de straat aan het bellen bent, wordt de telefoon uit je handen gegrist”, vult een maat hem aan. „We hebben allemaal een reden om hier te zijn.” Waar de jongens naartoe willen? „Zwitserland, Italië.” Maar vooral eerst weg van dit eiland. En al helemaal niet terug naar Marokko.

Dat zegt ook Abd (17) uit de Westelijke Sahara, die nu vijf dagen in het tentenkamp zit. Abd kreeg eveneens nul op het rekest in het registratiekantoor. „Ik vertelde dat ik uit Boujdour (een stad in de Westelijke Sahara, JT) kwam, waarop de man van de registratie antwoordde dat er geen land is dat zo heet. De man vertelde me weg te gaan, anders zou ik gearresteerd worden. Ik kwam hier terecht en heb geen idee wat ik nu moet doen; hoe ik hier weg kan komen.”

Wegkomen vanaf een eiland waar je niet wilt zijn. Een Duitse vrijwilligster in het anarchistenkamp bij Mytilini vertelt regelmatig Marokkanen te zien vertrekken met valse papieren die ze hier op Lesbos op de kop tikten. Vertaalster Sarah Moreno, die elke dag met afgewezen bootvluchtelingen werkt, bevestigt dat veel jongens illegaal proberen te ontsnappen.

„Er gaan geruchten dat mannen uit oorlogsgebieden zoals Syrië 50 of 100 euro aangeboden krijgen om de juiste papieren voor de EU te regelen.” Bootvluchteling en vertaler Abdullah uit Afghanistan bevestigt dit gerucht. „Het zijn niet alleen Marokkanen die dit proberen. Vandaag nog kreeg ik van een familie uit Iran de vraag of ik papieren kon regelen waaruit moet blijkt dat ze uit Afghanistan komen. Ik heb geen idee hoeveel vluchtelingen op die manier valse papieren krijgen, maar ik zie wel dat er verkeerde dingen gebeuren.”

Reizen met valse papieren is volgens de Duitse vrijwilligster het domste wat een vluchteling kan doen. „Al je bij de grens van Macedonië aankomt met gekochte documenten, heb je een nog veel groter probleem.”

Terug bij Fouad, Abd en de Marokkaanse jongens rond het kampvuur. Terug willen ze niet meer. Fouad: „Echt waar, in Tunesië is geen toekomst voor mij. ik sterf nog liever dan dat ik ooit weer terugga.”

Dit is het tweede deel van een drieluik over de winter op Lesbos. Zaterdag deel 3.