Traditioneel maakt de RMU van de overhandiging een klein feestje. Het eerste exemplaar is voor een aansprekende persoonlijkheid uit het Haagse –deze keer de nieuwe voorzitter van de Sociaal-Economische Raad, Mariëtte Hamer– en daarna volgt een debat met leden van de RMU-commissie arbeidsvoorwaardenbeleid.

Economie is niet alles, zo luidt de titel van de Nota 2016. Daarmee is meteen de toon gezet. De RMU benadrukt bijvoorbeeld de waarde van onbetaald werk in de participatiesamenleving. Mensen moeten de ruimte krijgen om dienstbaar te zijn, niet alleen in hun baan maar ook als mantelzorger, door studie of door zorg in het gezin. En daarom pleit de vakorganisatie voor een „eerlijker” belastingsysteem, waarin de eenverdiener niet wordt afgestraft en de tweeverdiener geen dwangarbeider wordt.

De RMU staat vanouds het harmoniemodel voor: bij problemen proberen werkgevers en werknemers er met elkaar uit te komen. De organisatie heeft voor beide groepen een afdeling en het stakingswapen wordt principieel afgewezen. In de Nota 2016 lanceert de RMU het voorstel dat de werknemer mediation voortaan (gedeeltelijk) vergoed krijgt. „Dat is beter dan met elkaar een rechtsgeding aan te gaan.”

Loonwens

Het harmonie-ideaal klinkt ook door in de ”loonwens” – nadrukkelijk geen looneis, zoals bij de grote vakbonden. Die is vanouds gematigd en dat geldt ook voor 2016. De RMU wil slechts een deel van de berekende loonruimte (2,9 procent) benutten voor loonsverhoging: 2,2 procent, om de koopkracht van werknemers op peil te houden. De overblijvende 0,7 procent moet ten goede komen aan onder meer scholing, innovatie en behoud van werkgelegenheid.

Het onderwerp scholing wil de RMU dichter bij de werknemers brengen, door hun een individueel scholingsbudget te geven. Dat zou in de plaats moeten komen van de sociale fondsen, waarin cao’s tot nu toe voorzien. Die potjes –in totaal gaat het om honderden miljoenen euro’s– blijven vaak onderbenut. „Scholing maakt werknemers breder inzetbaar, het vergroot hun kans om elders aan de slag te gaan. Tegenwoordig heb je meestal geen baan meer voor het leven”, zegt Chris Baggerman, coördinator arbeidsvoorwaardenbeleid bij RMU-werknemers.

Baggerman is al 25 jaar betrokken bij de jaarlijkse nota. Het eerste exemplaar, destijds slechts vier getypte kantjes, schreef hij in zijn eentje. Tegenwoordig wordt hij bijgestaan door de al genoemde commissie. Daarin hebben werknemers, werkgevers en deskundigen ‘uit het veld’ zitting.

Maatschappelijke stage

Gevraagd naar enkele succesvolle voorstellen van de RMU, noemt Baggerman de maatschappelijke stage voor scholieren. Dat RMU-idee uit 2001 werd door de politiek opgepakt en enkele jaren later ingevoerd. „Jongeren moeten erop gewezen worden dat arbeid een roeping is in plaats van een middel om carrière te maken”, vindt hij.

In 2011 stelde de RMU voor om werknemers de keuze te geven om een deel van hun pensioenpremie te benutten voor hypotheekaflossing. Dat kwam in het pensioenakkoord terecht. Later sneuvelde het weer, maar staatssecretaris Klijnsma (Sociale Zaken) heeft wel toegezegd om het idee te betrekken bij de vernieuwing van het pensioenstelsel.

Deskundig en verfrissend

Tegenspelers waarderen de constructieve opstelling van de RMU tijdens onderhandelingen over arbeidsvoorwaarden: als kleintje kent de organisatie haar plek en soms levert ze net dat beetje smeermiddel dat nodig is om onderhandelingen weer vlot te trekken.

„Het valt mij op dat de RMU met verfrissende ideeën komt. Zo hebben ze vorig jaar voorgesteld pensioen in te zetten voor de aflossing van hypotheekschuld”, zegt Pieter Verkuilen, adviseur arbeidsvoorwaarden bij werkgeverskoepel AWVN. Hij noemt ook het bouwen van bruggetjes op kritieke momenten.

Een van de weinige bedrijfstak-cao’s waarover de RMU meepraat is die voor de groothandel in groenten en fruit. Volgens werkgeversonderhandelaar Ben Vroegop speelt de RMU het spel deskundig en weet ze uitzonderingen voor de achterban te bedingen, bijvoorbeeld als het gaat om het werken op zondag.

FNV-bestuurder Ron Peters vond RMU’er Chris Baggerman aan zijn zijde bij het conflict over de zondagstoeslag in de modebranche. „Hoewel zijn eigen achterban niet op zondag werkt, wist hij wel prima voor het voetlicht te brengen waarom die toeslag moest blijven. Dat waardeer ik enorm, dat we elkaar respecteren. Dat zie je ook als wij actievoeren. Dan is de RMU vanuit haar principe even niet bereikbaar maar ze zullen niet achter onze rug om toch een dealtje sluiten. We gaan niet in elkaars schillenwijk zitten.”