de verdraagzaamheid en tolerantie die vereist zijn om samen te leven in een veelkleurige samenleving, en bedreigt ook de mogelijkheden van inburgering voor migranten. In de media en in de politiek stellen de LPF en Leefbaar Rotterdam zich op als voorvechters van de neutrale staat. In het bijzonder willen zij het dragen van een hoofddoek door vrouwelijke ambtenaren -door moslima- verbieden.

Ogenschijnlijk is dit niet zo’n verkeerd voorstel. Als we echter letten op hun argumentatie, dan blijkt dat zij van de ”neutrale staat” een afgodsbeeld willen maken, waarin ook voor christelijke uitingsvormen geen plaats meer zal zijn. Als christenen doen we er verstandig aan het verbieden van een hoofddoek voor moslimmeisjes en -vrouwen af te keuren.

Rotterdams debat
Begin deze maand debatteerde de Rotterdamse gemeenteraad over het dragen van een hoofddoek door gemeenteambtenaren. Leefbaar Rotterdam wil dit verbieden. De overgrote meerderheid van de raad was het hier niet mee eens. Het dragen van een hoofddoek belemmert een gemeentelijk ambtenaar niet bij het uitgeven van een paspoort. Ook is een hoofddoek voor een onderwijzeres geen beletsel om kinderen het alfabet te leren. Zo concludeerde de Rotterdamse gemeenteraad, aldus NRC Handelsblad van 12 maart.

Hieraan was voorafgegaan een artikel in dezelfde krant waarin twee leden van de LPF uit de doeken deden welke overtuiging er steekt achter het verbieden van de hoofddoek: in de NRC van 3 maart stellen Joost Eerdmans en Erik Schreijen van de LPF dat de neutrale staat een grondrecht is.

De wijze waarop zij dit zien is echter levensgevaarlijk voor de rechten die juist in de Grondwet zijn opgenomen, zoals de vrijheid van godsdienst en het verbod op discriminatie. Hun interpretatie van de neutrale staat bedreigt de verdraagzaamheid en tolerantie die vereist zijn om samen te leven in een veelkleurige samenleving en bedreigt ook de mogelijkheden van inburgering voor migranten. Ik ben zelfs geneigd te stellen dat zij van de neutrale staat een afgodsbeeld maken.

Respect en rechten
Om de discussie helder te krijgen is het allereerst van belang de term ”neutrale staat” te definiëren. De staat is neutraal als hij niet godsdienstig of anderszins levensbeschouwelijk is gekleurd en dus niet is gebonden aan een bepaalde levensbeschouwelijke stroming. Met andere woorden, de staat is er voor elke burger. Elke burger behandelt hij met dezelfde mate van respect en elke burger heeft dezelfde rechten.

Als dit zo is, waarom vallen Eerdmans en Schreijen elke religieuze uiting in het maatschappelijk verkeer dan zo sterk aan? Zij denken dat als een gemeenteambtenaar bij het loket een hoofddoek draagt, de staat op dat moment het gezicht van een moslima heeft en dat namens de staat een religieuze voorkeur wordt uitgedragen.

Dit is zwaar overdreven. Als ik morgen naar Albert Heijn ga en er zit een mevrouw met hoofddoek achter de kassa, dan ga ik toch niet denken dat Albert Heijn de islam propageert? We leven nu eenmaal in een samenleving met diverse culturele en godsdienstdienstige stromingen. Het past juist bij de neutrale staat om het dragen van een hoofddoek -bijvoorbeeld- te respecteren.

Dit geldt natuurlijk ook voor een ander voorbeeld dat Eerdmans en Schreijen noemen - de behoefte aan gebedsruimtes in het openbaar onderwijs. Neutraal of openbaar onderwijs betekent dat dit onderwijs niet een specifieke levensovertuiging bepalend laat zijn voor zijn identiteit. Het betekent niet dat het elke uiting van een levensovertuiging onderdrukt.

Hoofddoek en keppel
Het past juist bij het openbaar onderwijs als daar zowel de lerares met de hoofddoek als de leraar met het keppeltje -beide voorbeelden noemen de LPF-politici in hun artikel- mag werken. Daarin onderscheidt nu precies het openbaar onderwijs zich.

Eerdmans en Schreijen komen op voor de neutrale staat. Op zich is hier niets mis mee, ook al denken we daar als christen anders over. Vooral slaan ze door. Ze spreken bijvoorbeeld over het recht op een neutrale openbare school. Dit is een pleonasme. Alsof een openbare school al niet neutraal is. Ze stellen dat de neutrale staat een staatsrechtelijke noodzaak is. Echter, de neutrale staat is al in het staatsrecht vastgelegd en gegarandeerd.

Er is trouwens nog een andere interpretatie van neutraliteit die niet echt bevorderlijk is voor het tot zijn recht komen van de grondrechten van de individuele burger. Neutraliteit is het neutraal blijven in een oorlog en geen van de oorlogspartijen bevoor- of benadelen.

Christenen de dupe
Voor alle duidelijkheid, in een oorlog zijn er alleen verliezers. Ik hoop niet dat het die kant uitgaat. De oorlog over de hoofddoekjes in Frankrijk laat zien dat hierin de onverdraagzaamheid wordt gestimuleerd en dat het respect voor burgers met een andere levensovertuiging afneemt of zelfs verdwijnt. Diepgewortelde overtuigingen worden dan veracht. Hier zijn ook christenen de dupe van.

Van de staat verwacht ik inderdaad dat hij neutraal is: hij is er voor alle burgers en hij respecteert alle burgers. Dan kan het bijvoorbeeld niet zo zijn dat een willekeurige burger haar/zijn godsdienstige overtuiging of levensovertuiging moet afleggen op het moment dat die het privé-domein verlaat of de werkplek betreedt.

Van een neutrale overheid verwacht ik dat zij haar medewerkers beoordeelt op hun functioneren en de identiteit van de individuele burger niet aantast of bedreigt als dit geen nadelige invloed heeft op het functioneren.

Als christen zie ik graag dat de overheid zich stelt onder het gezag van Gods Woord en zich dienares van de Heere God weet. We hebben christenen nodig in de politiek en bij de overheid om dit te bevorderen en te bepleiten. Maar waar wij in de praktijk compromissen moeten sluiten, zijn wij beter af met een overheid die de opvattingen van godsdienstige groeperingen respecteert dan een die deze onderdrukt.

De auteur is bedrijfskundig adviseur.