Een halfjaar geleden zaten de toetredingsgesprekken tussen de EU en Turkije nog muurvast. Wat moest Brussel ook met een land dat zich met zijn autoritaire president steeds verder van het democratisch gezinde Europa verwijdert? Hoewel iedereen besefte dat Turkije strategisch gezien als bufferstaat van betekenis is, wilden de Europese lidstaten het land toch wel op gepaste afstand houden. Verdere toenadering was niet gewenst.

Bij de gesprekken, zondag, over de opvang van asielzoekers en het indammen van de vluchtelingenstroom wist de Turkse premier Davutoglu het ene cadeautje na het andere binnen te halen: 3 miljard steun voor de opvang van de vluchtelingen in de regio, vrij reizen naar Europa voor de 75 miljoen Turken en werkelijke onderhandeling over de toetreding van Turkije tot de EU. Dat is de prijs die Europa betaalt voor de Turkse belofte meer te doen aan de opvang van vluchtelingen.

Nu kan niet worden ontkend dat de Turken een forse bijdrage leveren aan de opvang van asielzoekers. Het land gaf tot nu toe al een dikke 8 miljard hieraan uit. Maar tegelijk is het waar dat vluchtelingen tamelijk ongehinderd vanuit dat land de oversteek naar Europa kunnen maken. Ankara heeft beloofd daar nu een stokje voor te gaan steken.

De toekomst zal uitwijzen of het die belofte waarmaakt. In ieder geval is het terecht dat Nederland zijn bijdrage, 170 miljoen, in fasen wil uitkeren en daarmee de uitbetaling afhankelijk maakt van de daadwerkelijke acties van Turkije.

Het voorbehoud van Den Haag laat zien dat de Nederlandse regering aarzelingen heeft bij de uitkomst van het overleg. Daar is ook reden toe. Natuurlijk, er is weinig andere keus. Het vluchtelingenprobleem is gigantisch. Het inperken van de stroom asielzoekers heeft de hoogste prioriteit. Waarbij iedereen vindt dat opvang in de regio beter is dan opvang in Europa. Tegen die achtergrond zijn onorthodoxe maatregelen verklaarbaar.

De klemmende vraag is wel of er met deze oplossing niet een nieuw probleem geschapen is. Turkije hoort niet bij de EU. Het actuele argument is dat de autoritaire regering van Erdogan een vreemde eend is in de Europese, democratische gekleurde bijt. Maar ook al zou deze president van het toneel verdwijnen, dan nog zijn grote aarzelingen gerechtvaardigd. Ook al is Turkije een geseculariseerd land, de moslimcultuur is er historisch gezien wel de dominante factor. Die verdraagt zich niet met de joods-christelijke waarden die in Europa bepalend zijn geweest.

Wanneer dat verschil wordt genegeerd en onder druk van de omstandigheden nu de weg vrij wordt gemaakt voor toetreding van Turkije tot de EU wordt er een nieuw probleem geschapen en verliest Europa zijn eenheid en zijn geloofwaardigheid. De deal van zondag heeft zo een bittere bijsmaak.