Terecht zei NAVO-topman Stoltenberg dat hij achter Turkije staat in de verdediging van het grondgebied. Tegelijk riep hij op tot „de-escalatie.” Dat is een moeilijk woord voor „geen overhaaste stappen zetten.”

Stoltenberg was niet de enige die dit zei. Iedereen is zeer begrijpelijk bezorgd dat Rusland de zaak hoog opneemt.

Turkije heeft duidelijk gemaakt dat het niet met zich laat spotten. De laatste jaren heeft Rusland er een gewoonte van gemaakt om regelmatig met militaire vliegtuigen over NAVO-lidstaten te vliegen. Ook boven Nederland maken ze graag een ‘rondje Waddenzee’. Volgens kenners van de luchtmacht staat de communicatieapparatuur in Russische vliegtuigen op zulke momenten ook uit, zodat waarschuwingen vanbuiten niet doordringen.

Het Kremlin heeft nooit uitgelegd wat het nut van deze vluchten is, maar ze passen in een patroon van pesterijen. Rusland mag het Westen graag een beetje provoceren. Als het om sportvliegtuigjes ging, zou er bij wijze van spreken een reclamesleep achter hangen met de boodschap: ”Beste NAVO, het Kremlin weet u nog te vinden, hoor!”

De toestellen boven West-Europa worden niet uit de lucht geschoten omdat dat geen oorlogsgebied is. Wel wordt doorgaans via de ambassade een klacht naar Moskou gestuurd.

Het grensgebied tussen Syrië en Turkije is wel oorlogs­gebied. Vanaf het begin van de Russische betrokkenheid bij de strijd tegen Islamitische Staat (IS) is er spanning over de schending van het Turkse luchtruim. Half oktober heeft Turkije al een onbemand vliegtuig neergehaald. Dat Ankara gisteren besloot om ook dit toestel neer te halen, is daarom zeer consequent.

Voor Rusland is nu duidelijk dat er een grens zit aan het uitdagen van de NAVO-landen. Het is te hopen dat Moskou deze les ook trekt.

Volkenrechtelijk valt Turkije weinig te verwijten. De afgelopen maanden heeft het land zich steeds op het standpunt gesteld dat het hard zal optreden. Het leek er eerst ook op dat Rusland zich wat inhield, maar uiteindelijk ging het toch fout.

Wat Moskou uiteindelijk zal doen, is nog niet duidelijk. Op dit moment is de tegenaanval vooral verbaal. President Poetin –die bekendstaat om zijn liefde voor stevige taal– sprak gisteren van een „dolkstoot in de rug in de strijd tegen het terrorisme.”

De regering heeft de Russen ook opgeroepen om Turkije te mijden, omdat dit land inmiddels even gevaarlijk zou zijn als Egypte. Dit zou een humoristische opmerking zijn, als het niet ging om 4,5 miljoen Russische toeristen die in 2014 naar Turkije gingen. Turkije zal dus letter­lijk een prijs moeten betalen.

Nu heel Europa in de ban is van het terrorisme, is het goed om het gezámenlijke doel van de Russische, Turkse en Amerikaanse inspanningen in het oog te houden: het bestrijden van de jihadisten van IS.