De brieven, voor het merendeel afkomstig uit Frankrijk, werden bewaard door postmeester Simon de Brienne en zijn vrouw Maria Germain. Deze welgestelde maar kinderloze Hagenaars hadden lange tijd een woning aan het Binnenhof. Wanneer geadres-
seerden waren verhuisd of overleden, of als mensen een brief simpelweg weigerden aan te nemen, kon zo’n brief niet worden bezorgd. De Briennes gooiden 
de onbestelde brieven echter 
niet weg, maar bewaarden ze in de hoop dat mensen ze later alsnog kwamen afhalen.

„Nu vormen al die onbezorgde brieven een schatkist onaangeraakt door de tijd: 2600 berichten vol roddels, schandalen en intriges”, zegt dr. David van der Linden, historicus endeskundige op het gebied van de Franse geschiedenis. Hij is als onderzoeker van de Rijksuniversiteit Groningen betrokken bij de conservering van de nu ontdekte brieven.

Een internationaal onderzoeksteam, met deskundigen van de universiteiten van Leiden, Groningen, Oxford en Yale (VS) zullen de brieven voor het eerst lezen en analyseren. In het project Signed, Sealed & Undelivered, letten zij niet alleen op de inhoud van de correspondentie, maar ook op de manier waarop de brieven zijn opgevouwen en verzegeld.

Van de brieven zijn er zo’n 600 ongeopend. En dat blijven ze ook. Dankzij röntgentomografie, een geavanceerde computergestuurde scantechnologie uit de tandheelkunde die ook werd gebruikt om de Dode Zeerollen te bestuderen, worden verzegelde brieven gelezen zonder de zegels te verbreken. Zo blijft het materiële bewijs van de briefbeveiliging bewaard.

Wat de collectie uniek maakt, is dat de brieven in gevouwen toestand zijn bewaard, zegt Van der Linden. „De wijze waarop een brief werd gevouwen, was heel persoonlijk, vergelijkbaar met een handtekening. Dit noemen we ”letterlocking”: het vouwen en beveiligen van brieven zodat niemand ze stiekem kon lezen. Dit is een revolutionair nieuw onderzoeksveld. De brieven in deze collectie bieden ons ongekende mogelijkheden om deze vouwwijzes in kaart te brengen.”

Hugenoten

De brieven werpen ook licht op het leven van gewone mensen uit het verleden, in het bijzonder van families van hugenoten, Franse protestanten die in de 16e en de 17e eeuw vanwege de religieuze vervolgingen onder koning Lodewijk XIV op de vlucht waren.

Grote groepen hugenoten vluchtten in die tijd naar Nederland. Tot op de dag van vandaag maken hun nazaten deel uit van de Nederlandse bevolking. Vaak is hun afkomst te herkennen aan hun Franse achternaam. Van der Linden: „Hugenoten stonden soms acuut voor de keus of ze zouden vluchten of zouden blijven en zich dus bekeerden tot het rooms-katholicisme. Velen van hen sloegen op de vlucht, het land uit, terwijl anderen in Frankrijk achterbleven.”

Hartverscheurend

Een aanzienlijk aantal van de hugenoten die naar Nederland kwamen, vestigden zich dichtbij elkaar, met name in Den Haag. De contacten met Frankrijk bleven intensief. Van der Linden: „Briefverkeer was de enige manier om contact te houden met familieleden in Frankrijk. De brieven in deze collectie laten soms op hartverscheurende manier zien welke emotionele tol vlucht en scheiding van deze families konden eisen. Er zijn brieven van een in Frankrijk achtergebleven broer die bij voorbeeld aan een zus in Den Haag schrijft: „Zou je niet 
’s terugkomen? Wanneer kom je naar huis? We missen je zo.”

www.muscom.nl/collecties/brienne

Zie ook:

Hugenoten tussen geloof en wanhoop (RD, 10 maart 2015)

„Gemiddelde hugenoot geen geloofsheld” – David van der Linden promoveert op onderzoek naar gevluchte Franse protestanten in de Republiek (RD, 11 januari 2013)