Polen zijn vaklui, niet alleen bij het werk in de kas. Op slinkse wijze hebben zij al heel wat Nederlandse winkels beroofd. Om de politie tegen te houden, saboteren ze vooraf surveillancewagens of blokkeren ze hekken van politiebureaus. Soms gooien ze kraaienpoten of spijkerplanken op de weg. Gestolen auto’s zijn daarbij onmisbaar. Allereerst zijn ze handig als wegblokkade. Daarnaast wordt de feitelijke ramkraak eveneens met een gestolen wagen gepleegd. De ’ramwagen’ moet wel van een ouder type zijn, omdat modernere auto’s zijn uitgerust met een airbag. De vluchtauto is ook vaak een gestolen wagen. De Polen verstoppen de buit in de omgeving van de kraak. Na enkele dagen haalt een van de daders de buit op.

„Het totaalaantal ramkraken in 2003 is nog niet bekend, maar het zijn er minder dan in 2002”, zegt Theo Vermeulen. Hij is voorzitter van de Federatie Goud en Zilver, de brancheorganisatie van juweliers. In de periode mei 1998 tot juli 2001 werden er in totaal 246 ramkraken gepleegd, gemiddeld 78 per jaar. In de eerste helft van 2003 zijn er 39 juweliers overvallen, maar daar vallen ook de inbraken onder. Vermeulen: „De daling is een direct gevolg van het werk van de Commissie Veiligheid Juweliersbranche, ingesteld door minister Donner. Deze commissie moest onderzoeken hoe de veiligheid in de branche vergroot kon worden.”

De commissie bestond uit leden van de Federatie Goud en Zilver, de politie en de ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken. In juni 2003 presenteerde ze het rapport ”Goud in Veiligheid”. De commissie adviseerde gemeenten sneller vergunningen te verlenen voor het plaatsen van zogenaamde rampalen voor een winkelpui. Vaak willen gemeenten geen vergunning verstrekken, omdat de palen het straatbeeld ontsieren. „Juweliers gaan nu met het rapport in handen naar de gemeente, en dat werkt. Als de vergunning dan nog niet verleend wordt, wil de federatie nog wel eens bemiddelen”, aldus Vermeulen.

Een gezamenlijke aanpak van het probleem werkt het beste. Een mooi voorbeeld is de actie van winkelcentrum De Vrijheid in Elburg. Daar hebben vijftien van de zeventien winkels te maken gehad met ramkrakers of inbrekers. Afgelopen vrijdag reed een kleine auto de enige met rampalen beveiligde winkel binnen. De palen stonden te ver uit elkaar. Maandagavond was er overleg tussen de winkeliers, gemeente en politie. Het meubilair op de stoep voor de winkels wordt nu anders gerangschikt. Daartussen gaat de gemeente betonnen bollen plaatsen, zodat er geen auto’s de stoep op kunnen rijden.

Er zijn ook mogelijkheden om metrampalen het straatbeeld te verfraaien. In Rotterdam staan twee veelkleurige poppen voor de pui van juwelierszaak Van Willegen op de Schiekade. Cécile van Willegen: „Wij wilden een negatief verschijnsel met iets positiefs oplossen. Dus hebben wij een kunstenaar opdracht gegeven om leuke rampalen te ontwerpen. Hij heeft toen twee betonnen poppen bekleed met mozaïeksteentjes in allerlei kleuren. Het resultaat mag er zijn en de gemeente is ook enthousiast.” Rotterdammers hebben het over Jut en Jul.

Naast de juweliersbranche heeft ook de politie maatregelen getroffen. Het rapport ”Goud in Veiligheid” leidde ertoe dat de vorig jaar opgerichte bovenregionale rechercheteams (BRT’s) zich ook op ramkraken gingen richten. De BRT’s pakken criminaliteit met een stelselmatig en gewelddadig karakter aan, die maatschappelijke onrust of aanzienlijke schade veroorzaakt. De zes bovenregionale politieteams hebben de beschikking over 1 procent van het totale politiebudget.

Dat de inzet van rechercheteams helpt, bewijst het Rameta-team van de regiopolitie Noord- en Oost-Gelderland. Rameta staat voor ”ramkraken etalage”. De daders van deze kraken komen vooral uit Centraal- en Oost-Europa. Het Rameta-team richtte zich alleen op Poolse daders. In totaal heeft het team vijftig ramkraken opgelost die door Polen in de periode 1999-2002 zijn gepleegd. Dit leverde nuttige informatie op over hun werkwijze.

Een enkele dadergroep kan een groot aantal kraken plegen. In januari 2001 hield de politie vier Poolse verdachten aan, die verantwoordelijk waren voor zeventien ramkraken. Met de aanhouding van twee Polen in september 2001 werden zes van dit soort diefstallen opgelost. Ondanks deze resultaten blijkt uit recente aanhoudingen en gegevens van de Poolse politie dat er nog steeds een aantal Poolse dadergroepen in Nederland actief moet zijn. Het ziet er naar uit dat er geen sprake is van losse groepjes avonturiers, maar dat er in groter georganiseerd verband wordt geopereerd. Zo gebruikten verschillende groepen dezelfde voertuigen. De groepen waren afkomstig uit dezelfde stad in West-Polen.

Drogist Janssen heeft het niet zo begrepen op Polen. Zijn drogisterij in het Elburgse winkelcentrum De Vrijheid is twee keer geramd. „Het was heel opvallend: Als ik ’s middags mannen met een Oost-Europees uiterlijk in mijn winkel had gezien, werd ’s nachts de boel gekraakt. Nu wil een land als Polen lid van de EU worden. Beschouw mij voorlopig maar als tegen-pool.”