In het bisdom Essen worden bijna honderd rooms-katholieke kerken gesloten. De Sint-Barbarakerk in de stadswijk Röttgersbach in Duisburg wil daar echter niet in meegaan en heeft een eigen plan ontworpen om te overleven. Ze gaat zelfstandig verder, zonder eigen voorganger, en heeft de kerkbelasting afgeschaft. Dat is in de Rooms-Katholieke Kerk in Duitsland nog niet eerder voorgekomen.

Sinds 8 september hebben leken in Duisburg de plaats van de officiële kerkelijk werkers ingenomen. Zij beleggen en leiden de kerkdiensten, onderhouden de gebouwen en beheren de kerkelijke administratie.

„We willen met dit project voorkomen dat de parochie de deuren moet sluiten”, zei bestuurslid Christian Brans-Schreckeneder onlangs tegen de website jesus.de. „We zijn ervan overtuigd dat dit een verstandig besluit is. We krijgen voor dit project veel bijval.”

Het bisdom Essen had in 2011 besloten om op termijn 95 kerken te sluiten, waaronder de rooms-katholieke Sint-Barbarakerk in Duisburg. Brans-Schreckeneder zegt dat de parochie zich daar niet in kon vinden. „Het gaat ons niet alleen om het behoud van het gebouw, maar ook om het behoud van de gemeenschap.”

De Sint-Barbaraparochie telt 2800 leden. Zij zijn nu ondergebracht in een vereniging. Het bestuur werkt aan een concept dat is overgenomen van het aartsbisdom Poitiers (Frankrijk). Daar worden reeds jarenlang ongeveer 300 gemeenten geleid door een team van vijf leken.

De Sint-Barbaraparochie legt zich voornamelijk toe op enkele grote thema’s, te weten de kerkdienst, liturgie en verkondiging, diaconale en sociale activiteiten, aandacht voor kinderen en jongeren, en pastorale zorg. Om deze doelen te kunnen verwezenlijken is op jaarbasis 22.000 euro nodig. Ongeveer 5000 euro denkt de vereniging binnen te krijgen door de verhuur van zaalruimte. Het resterende bedrag moet komen uit giften en schenkingen. De komende drie jaren moet blijken of deze formule werkt.

Michael Böhnke, hoogleraar theologie aan de universiteit van Wuppertal, stelt in een reactie op het vernieuwingsplan van de Barbaraparochie dat er in het Roergebied te veel rooms-katholieke kerken staan. „Na de Tweede Wereldoorlog zijn in Essen onevenredig veel nieuwe parochies gesticht en nieuwe kerken gebouwd. Nu wij op dit ogenblik te maken hebben met sterk dalende ledentallen, steeds minder kerkbezoek en een gebrek aan priesters en pastoors, kan dat niet anders dan leiden tot kerksluiting op grote schaal. Willen kerken overleven, dan zullen zij nieuwe wegen moeten zoeken.”

Böhnke kan zich voorstellen dat het Sint-Barbaramodel navolging krijgt in andere parochies. „Kerkleden zoeken liever naar iets nieuws dan dat ze hun kerk laten sluiten.” In de rooms-katholieke Sint-Petrusparochie in het Duitse Bonn worden ook meer en meer leken ingeschakeld.

In de Evangelische kerk in Duitsland (EKD) komen zulke initiatieven niet voor, stelde Jens Peter Iven tegenover jesus.de, woordvoerder van de EKD. De kerkorde laat dat niet toe.