Eerder deze maand ging in Vlissingen de documentaire ”Onder de oppervlakte” in première. Regisseur Digna Sinke (65) laat daarin politici, bestuurders en ambtenaren aan het woord over de perikelen rond de omstreden ontpoldering van de Hedwigepolder in Zeeuws-Vlaanderen. Afgewisseld met sfeerbeelden van de Westerschelde blikken de geïnterviewden terug op de zwalkende besluitvorming die het Hedwigedossier de voorbije tien jaar kenmerkte.

Scheidingsverdrag

Terugkijkend op het maken van haar film, verbaast het Sinke vooral dat bijna niemand zich afvraagt hoe het nu verder moet met de Westerschelde zelf. De ontpoldering van de Hedwigepolder is bedoeld als compensatie voor verlies van natuur dat ontstaat door het uitdiepen van de Westerschelde. „Je kunt je afvragen of je moet blíjven verdiepen”, zegt ze. „In het scheidingsverdrag uit 1839 over de splitsing van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden werd bepaald dat de Vlamingen altijd vrije doorvaart zouden behouden op de Westerschelde. Maar hoe lang moet dat verdrag nog van kracht blijven? Er varen nu heel andere, veel dieper stekende schepen naar en van Antwerpen dan 175 jaar terug.”

Sinke vraagt zich af waarom het Vlaams Gewest niet meer heeft ingezet op het ontwikkelen van Zeebrugge als internationale haven. „Laten we eerlijk zijn: de haven van Antwerpen kan eigenlijk geen kant meer op. Er zijn niet zo veel mogelijkheden meer voor verdere uitbreiding. Hoe ver moet je gaan?”

Overheden laten zich gebruiken door machtige ondernemingen, denkt ze. „Als je die bedrijven geen strobreed in de weg legt, verandert er niets. In die zin is de ontpoldering een knieval voor de grote Antwerpse havenbedrijven die slechts verlangen dat hun grote zeeschepen ongehinderd naar Antwerpen blijven varen.”

Boycotten

De op Schouwen-Duiveland geboren Sinke maakte haar film omdat ze wilde weten waarom Nederlandse politici zo lang „gedraaid” hebben in het Hedwigedossier, terwijl er toch een bilateraal verdrag tussen Nederland en België lag dat door ministers was ondertekend. „Zo maak je binnen Europa natuurlijk geen vrienden.”

De spanningen liepen op zeker moment zo hoog op dat de Belgen Nederlandse producten gingen boycotten. De Nederlandse ambassadeur in Brussel werd zelfs op het matje geroepen, een dieptepunt in de naoorlogse Nederlands-Belgische betrekkingen.

Sinke: „Dat politici jarenlang geen knopen hebben doorgehakt in de kwestie was niet goed. Ze hebben burgers daardoor veel te lang in het ongewisse gelaten.”

De mensen die Sinke sprak zijn „soms jaren achtereen bezig geweest met dit dossier.” Grote afwezige is oud-premier Balkenende. De CDA-politicus wilde niet voor de camera verschijnen. Sinke: „Ik denk dat hij het er destijds moeilijk mee heeft gehad. Hij is zelf Zeeuw. Zijn kabinet koos voor ontpoldering, terwijl hij misschien op verjaardagen in zijn eigen omgeving tegenstand ontmoette. Dat zijn dilemma’s. Waar ligt de grens van je politieke portefeuille? Hij liet mij weten dat hij toch liever niet meer wilde napraten over ontwikkelingen uit het verleden. Hij wilde daar niet meer op aangesproken worden. Ik denk dat Balkenende ermee worstelde.”

De Hedwige wordt mede ontpolderd met het doel dat op die plek nieuwe slikken en schorren ontstaan. Dat is hard nodig. Sinke: „Door verdieping van de Westerschelde komt het zeewater bij hoog water veel krachtiger de zeearm binnen. Daardoor worden zand, slikken en schorren als het ware weggeschuurd. Het getij is veel sterker geworden. En je hebt slikken en schorren ook nodig om de zeedijken te beschermen. De slikken vormen een barrière. Ze zorgen ervoor dat bij storm de golven niet meteen direct op de dijken beuken.”

Twee keer zo diep

Intussen is de Hedwigepolder nog steeds een polder. Als het aan het kabinet-Rutte ligt begint de ontpoldering komend jaar. „Ik denk dat er aan ontpoldering niet valt te ontkomen”, zegt Sinke. „Het is de meest redelijke keuze, maar laten we alsjeblieft zuinig zijn op de Westerschelde als zeearm. Die is na drie verdiepingsoperaties nu al twee keer zo diep als hij van nature hoort te zijn.”