Eind deze week begint een Algemene Vergadering van de Verenigde Naties waarin gesproken zal worden over de zogeheten duurzame ontwikkelingsdoelen. Dit onderwerp krijgt in de media ten onrechte weinig aandacht.

Waar gaat het over? Dit jaar eindigt het VN-programma dat sinds 2000 streeft naar de realisatie van acht zogeheten Millenniumdoelen. De doelen zijn: Minder mensen in extreme armoede, meer kinderen naar school, gelijke rechten voor mannen en vrouwen, minder sterfte van moeders en kinderen, minder sterfte door besmettelijke ziekten, verduurzaming leefomgeving en internationaal partnerschap voor eerlijker economische verhoudingen. Er zijn goede vorderingen gemaakt, maar de meeste doelen zijn slechts gedeeltelijk behaald.

De laatste jaren hebben de VN hard gewerkt om te komen tot een vervolg op de Millenniumdoelstellingen. Dit heeft geleid tot het opstellen van het document ”Transformatie van de wereld: de 2030 agenda voor duurzame ontwikkeling”. Het document zal eind deze maand waarschijnlijk worden aangenomen door de Algemene Vergadering van de VN. De kern van dit nieuwe programma bestaat uit zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen (zie kader ”Zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen”). De zeventien doelen worden in het document uitgewerkt in 169 concretere subdoelen (”targets”). Verder worden er maatregelen voorgesteld om de realisering van de doelen mogelijk te maken.

Kanttekeningen

We kunnen ons in hoge mate vinden in de voorgestelde doelen. Wel vragen we ons af hoe we deze nieuwe agenda voor het jaar 2030 moeten lezen. Als visie op een wenselijke mondiale situatie die richtinggevend is voor beleid, is het een indrukwekkend, ambitieus document. Als het document echter opgevat moet worden als een geheel van concrete beleidsdoelstellingen, dus als een politieke beleidsagenda, dan is het document veel te utopisch en te vrijblijvend.

Neem bijvoorbeeld de doelen 1 en 3. Uiteraard is het een nobel streven om armoede in alle vormen uit te bannen en iedereen een gezond leven te garanderen. Het is echter verre van realistisch. Als overheden dit zouden willen realiseren, zouden zij een totale controle op de bevolking moeten hebben. Dat lijkt ons niet de bedoeling. Het werken aan meer rechtvaardigheid in de wereld is een nobel streven. Maar het langs politieke weg willen realiseren van dit doel moet wel tot ontsporingen leiden.

Het VN-document stelt dat een mondiaal partnerschap van belang is voor een succesvolle implementatie van deze agenda. Wij onderstrepen dat. Ons grote bezwaar tegen de Millenniumdoelen was namelijk dat er veel te weinig aandacht uitging naar Millenniumdoel 8: het ontwikkelen van een mondiaal partnerschap voor ontwikkeling. Dat zou een goede context en basis bieden voor de realisering van andere doelstellingen. Omdat er van dat partnerschap niet veel terechtgekomen is, zijn ook de andere doelen niet (geheel) gerealiseerd.

Er wordt nu erg veel verwacht van dit gerevitaliseerde mondiale partnerschap. Het document, als document van concrete beleidsdoelstellingen, is wat dit betreft echter te vrijblijvend. Landen mogen zelf beslissen hoe ze de agenda gaan vertalen naar hun eigen context en hoe ze de agenda gaan uitvoeren. Het nieuwe VN-document kan dus niet opgevat worden als geheel van concrete beleidsdoelstellingen, maar moet beschouwd worden als een mondiaal visiedocument. Als overheden daadwerkelijk vanuit deze visie willen werken, moeten er nog concrete voorstellen komen voor de implementatie, zowel qua proces als inhoudelijk.

Uitvoeringsplan

Wij roepen ook de Nederlandse politiek ertoe op om met een uitvoeringsplan te komen. Dat plan dient zowel ambitieus als realistisch te zijn; realistisch in de zin dat het rekening houdt met de macht van het kwaad. In dit verband is het positief te waarderen dat uit een bespreking in Den Haag eerder deze maand bleek dat zowel de minister als de Tweede Kamer de VN wil vragen om een goede opvolging en controle op de implementatie van de duurzame ontwikkelingsdoelen.

Het is verder van belang dat andere spelers uitgenodigd en uitgedaagd worden mee te doen. De overheid kan de ambitieuze agenda niet alleen realiseren. Naast overheden, non-gouvernementale organisaties, de private sector, kennisinstituten en media moeten ook kerken en andere religieuze en levensbeschouwelijke organisaties en leiders erbij betrokken worden. Werken aan de doelen zal aanzienlijke gedragsveranderingen vragen. Om ze van een blijvend karakter te voorzien, is een innerlijke motivatie nodig die gefundeerd is in een levensbeschouwelijke of religieuze overtuiging.

Verder is het van belang dat overheden elkaar in internationaal verband op hun handelwijze aanspreken. Ook voor overheden moet gelden dat we de vrijblijvendheid voorbij zijn. Dit is vooral noodzakelijk omdat een belangrijk punt in het hele document te weinig aan de orde komt, namelijk dat voor een proces dat zich op een vruchtbare manier beweegt in de richting van de ontwikkelingsdoelen, de internationale economische en monetaire verhoudingen moeten veranderen. Het dominante neoliberale economische klimaat met zijn focus op kwantitatieve economische groei en financiële winsten zal ten minste milder moeten worden. Dat biedt mogelijkheden voor een economie gericht op zorg voor mens en natuur.

Er zijn al veel hoopvolle initiatieven en ontwikkelingen. Er moeten echter nog grote stappen gezet worden. De grote economische machten en de financiële markten zullen door overheden gezamenlijk verder gereguleerd en gestimuleerd moeten worden om ze dienstbaar te maken aan het realiseren van de duurzame ontwikkelingsdoelen.

Kortom, Nederland staat voor de uitdaging om een vertaling te maken van de ontwikkelingsdoelen naar nationaal en internationaal beleid. Het is met het oog daarop van belang om met een ambitieus, maar tegelijkertijd realistisch uitvoeringsplan te komen.

De auteurs zijn respectievelijk directeur en coördinator beleidsbeïnvloeding van Prisma.

Zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen

Doel 1: Beëindigen van armoede in al zijn vormen, overal ter wereld.

Doel 2: Beëindigen van honger, bereiken van voedselzekerheid en betere voeding en bevorderen van duurzame landbouw.

Doel 3: Zorgen voor leven in gezondheid en bevorderen van het welzijn voor allen op alle leeftijden.

Doel 4: Zorgen voor inclusieve en gelijke kwaliteit van onderwijs en bevorderen van mogelijkheden voor levenslang leren voor iedereen.

Doel 5: Bereiken van gendergelijkheid en ”empowerment” van alle vrouwen en meisjes.

Doel 6: Zorgen voor beschikbaarheid en duurzaam beheer van water en sanitaire voorzieningen voor iedereen.

Doel 7: Zorgen voor toegang tot betaalbare, betrouwbare, duurzame en moderne energie voor iedereen.

Doel 8: Bevorderen van voortgaande, inclusieve en duurzame economische groei, volledige en productieve werkgelegenheid en waardig werk voor iedereen.

Doel 9: Opbouwen van veerkrachtige infrastructuur, het bevorderen van inclusieve en duurzame industrialisatie en de bevordering van innovatie.

Doel 10: Verminderen van de ongelijkheid binnen en tussen landen.

Doel 11: Ervoor zorgen dat steden en menselijke nederzettingen inclusief, veilig, veerkrachtig en duurzaam zijn.

Doel 12: Zorgen voor duurzame consumptie- en productiepatronen.

Doel 13: Nemen van urgente maatregelen om klimaatverandering en de gevolgen ervan te bestrijden.

Doel 14: Behouden en duurzaam gebruiken van de oceanen, zeeën en de mariene hulpbronnen voor duurzame ontwikkeling.

Doel 15: Beschermen, herstellen en bevorderen van duurzaam gebruik van ecosystemen op aarde, duurzaam beheren van bossen, bestrijden van woestijnvorming, stoppen en terugdringen van landdegradatie en stopzetting van het verlies aan biodiversiteit.

Doel 16: Bevorderen van een vreedzame en inclusieve samenleving voor een duurzame ontwikkeling, bieden van toegang tot de rechter voor iedereen en realiseren van effectieve, verantwoordelijke en inclusieve instituties op alle niveaus.

Doel 17: Versterken van de wijze van uitvoering en het revitaliseren van het mondiaal partnerschap voor duurzame ontwikkeling.