Theologenblog: Joden in de kerk
Eind oktober is het precies vijftig jaar geleden dat paus Paulus VI de encycliek Nostra aetate uitvaardigde. De uitspraken daarin markeren een omwenteling in de visie van de Rooms-Katholieke Kerk op het Joodse volk. Voor het eerst is in een officieel document van de kerk beleden dat de Joden niet collectief schuldig zijn aan de dood van Jezus en worden alle vormen van antisemitisme afgewezen. In plaats daarvan roept de kerk op tot wederzijds begrip en respect en wordt erkend dat Joden nog steeds een bijzondere roeping hebben en een geestelijke status, een unieke rol als uitverkoren volk. Kernachtig reflecteert de encycliek op de geestelijke band van de kerk met het Joodse volk, „zoekend naar het diepste geheim van haar eigen bestaan.” In het zoeken naar het mysterie van de kerk als volk van God, komt zij het Joodse volk dus tegen en bezint zij zich op de vraag wat Israël voor de kerk betekent.
Afgelopen juli werd dit moment herdacht tijdens een conferentie van de International Council for Christians and Jews in Rome. Paus Franciscus stelde hierbij dat Nostra aetate een „patroon van theologische reflectie” heeft aangewezen, dat nog dieper doordacht moet worden. In feite is deze zoektocht nog maar net begonnen, na zo veel eeuwen antisemitisme en vervangingsdenken.
De Messiasbelijdende Joodse theoloog Mark Kinzer levert hier in zijn laatste publicatie een bijdrage aan. Messiaanse Joden worden in dit debat nauwelijks gehoord. Het is de moeite waard naar zijn uitdagende visie te luisteren.
Kinzer hoort bij de stroming binnen de messiaanse beweging die er voor pleit om de eigen Joodse identiteit te laten voortbestaan, ook waar Joden toetreden tot het lichaam van Christus. Daarin vindt men het van belang het Jood-zijn te bewaren door een volledige gehoorzaamheid aan de Thora, zoals deze aan het Joodse volk is gegeven. Deze Messiasbelijdende Joden zijn er van overtuigd dat Jezus en zijn discipelen dat ook deden, net als de eerste joods-christelijke gemeente.
Op deze manier hoopt Kinzer bruggen te slaan naar de synagoge. Het zou een geweldige stap zijn als messiaanse Joden erkenning vinden bij orthodoxe Joden, zoals hier en daar in de Verenigde Staten gebeurt.
Niet alleen voor de verbondenheid met Israël, ook voor de kerk zelf vindt Kinzer het van belang dat de joodse identiteit bewaard kan blijven binnen de christelijke kerk. Er ontstaan diepe verbindingen met het Joodse volk doordat dezelfde gebeden klinken en de sacramenten gevierd worden met bewoordingen die herinneren aan de verbondenheid met de synagoge.
In feite vormt de aanwezigheid van een deel van het Joodse volk in de kerk een sacramentele verbinding met Israël, die de kerk voortdurend blijft wijzen op het diepste geheim van haar eigen bestaan. Uiteindelijk ligt dat in de trouw van God, die niet loslaat wat Hij begon. Daarom vraagt Kinzer ruimte voor een kerk uit de besnijdenis binnen het lichaam van Christus, als verwijzing naar dat geheim.
Dr. Michael Mulder is universitair docent Nieuwe Testament en Judaïca aan de Theologische Universiteit Apeldoorn. Hij schrijft dit artikel als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.