Na de Tweede Wereldoorlog was er een sterk besef dat door hechte Europese samenwerking een nieuwe oorlog tussen de Europese landen kon worden voorkomen. Dit jaar vieren we dat we zeventig jaar vrede in Europa kennen met een toenemend besef van onderlinge afhankelijkheid. Een zegen als we denken aan de vreselijke oorlogen in 1870, 1914-1918 en 1940-1945.

Op de puinhopen van het oude Europa moest een nieuw Europa worden opgebouwd. Onze bevrijders uit Amerika kwamen toen met het aanbod van het marshallplan: honderden miljoenen dollars aan investeringen om Europa weer op de been te krijgen. De voorwaarden voor deze hulp en leningen waren zodanig dat afbetaling kon geschieden als de investeringen zelf de aflossingen konden opbrengen.

Dankzij dit gigantische marshallplan is Europa er binnen de kortst mogelijke tijd weer bovenop gekomen. De verstrekkers van de marshallhulp zijn er ook wel bij gevaren door de onderlinge handel en dienstverlening.

Ongehoorzaam jongetje

Het Griekse drama is op zeer kleine schaal een herhaling van wat er na de Tweede Wereldoorlog gebeurde. Griekenland is op een dramatische manier achtergebleven bij de economische ontwikkelingen in Europa, ook vergeleken met andere Zuid-Europese landen.

Griekenland heeft zondag nee gezegd tegen de voorstellen van de rest van Europa. Het woord is nu aan de rest van Europa. Het kleine Griekenland, als ongehoorzaam jongetje in de klas, staat op tegen de grote reus Europa. Mag Griekenland nu niet meer meedoen en wordt het uit de klas, de familie, uit Europa gegooid?

De situatie waarin de EU Griekenland nu manoeuvreert, ook al laat de opstelling van de Grieken te wensen over, lijkt meer op het moedwillig laten vallen van een zwakke broeder dan op het bieden van een helpende hand in de geest van het marshallplan. Temeer omdat de zwakke positie van Griekenland op velerlei terrein overduidelijk bekend was toen Griekenland toetrad tot de EU en de euro.

Brieven van Paulus

Naast de monetaire en financiële aspecten is de Europese culturele verbondenheid door de eeuwen heen minstens zo belangrijk. De Grieks-Romeinse cultuur en filosofie zijn van grote invloed geweest op de Europese ontwikkeling tot op vandaag. De Bijbel telt vijf brieven van Paulus gericht aan gemeenten in Griekse steden. Het Evangelie heeft Europa bereikt via Griekenland en heeft zo in heel het continent wortel geschoten.

Geopolitiek is Griekenland strategisch gelegen op het breukvlak met de islamitische cultuur in het Midden-Oosten. Griekenland is tevens lid van de NAVO. Niet onmogelijk is dat Rusland in zijn nieuwe expansiedrift ook zijn invloed laat gelden in het links georiënteerde Griekenland. En ook China, dat steeds meer expandeert in bijvoorbeeld Afrika, zal niet nalaten om zo nodig Griekenland op voorwaarden de helpende hand te bieden. De NAVO en de EU hebben in genen dele behoefte aan dit soort dreigingen aan de grenzen van de Europese Gemeenschap.

Afgezet tegen de financiële belangen en mogelijkheden in Europa vormen de Griekse schulden een relatief klein probleem. Om tot een oplossing/aflossing van de huidige schulden te komen zal Griekenland vijftig jaar verder zijn. Voor Europa als geheel kan een marshallachtige aanpak tot een snellere oplossing leiden.

Daarbij is essentieel dat niet enkel de bezuinigingsknop wordt gebruikt. Er moet een investeringsplan worden ingevoerd waarbij zowel de overheid als private partijen betrokken zijn. Er moet gewerkt worden om de wil daartoe in de Europese organen te ontwikkelen.

Voortrekkersrol

Hoewel dit een gezamenlijke roeping/opdracht is voor heel Europa, spelen vooral de grotere en economisch sterke landen een voortrekkersrol. Dat wil zeggen Engeland, Frankrijk en Duitsland. Engeland met zijn anti-EU-mentaliteit en zijn aangekondigde EU-referendum is daar nu niet in de eerste plaats aan toe, maar moet ook niet buitengesloten worden. Frankrijk speelt zo zijn eigen rol en moet alle zeilen bijzetten om binnen de EU-regels te blijven. Duitsland is economisch en monetair de sterkste partij in Europa. En politiek uitermate stabiel. Het is opmerkelijk en verbazend dat Angela Merkel, het politieke zwaargewicht, geen kans gezien heeft om haar minister van Financiën zodanig te laten laveren dat de andere belangen omtrent Griekenland belangrijker zijn dan de financiële en monetaire.

Het moment lijkt nu gekomen dat de slepende voortgang van de Griekse crisis wordt uitgetild boven het niveau van de eurogroep van ministers van Financiën. Ik doe een beroep op de Belgische politicus en voormalig EU-voorzitter Van Rompuy om zijn kunde en geloof aan te wenden om alle landen van Europa te behoeden voor chaos en geweld. Moge Europa uit het financiële slop getrokken worden naar een hoger niveau van staatsmanschap en democratie.

Gebed

Oproepen zoals die van de Grieks-orthodoxe patriarch en de Griekse Evangelische Alliantie om te bidden voor het referendum van zondag, zijn de krachtigste en belangrijkste bijdragen tot een oplossing. Het is nodig dat christenen in heel Europa deze crisis in gebed brengen. De vraag is hoe op verantwoorde wijze de belangen van alle burgers in Europa gediend worden en welke vorm van samenwerking en eenwording daartoe dienstbaar is.

Het Evangelie dat vanuit Griekenland over Europa is verspreid, is de basis geweest voor de waarden en normen waarvoor we na de wereldoorlogen hebben gekozen en die zijn vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens op 10 december 1948. Deze waarden moeten de grondslag van Europa blijven. Moge de herdenking dit jaar van zeventig jaar vrede in Europa het begin en de voortzetting zijn van vrede en veiligheid op deze basis.

De auteur is voorzitter van Stichting Schreeuw om Leven.