De jaarcijfers over 2001 mogen er best zijn: De nettowinst van bijna 10,9 miljard dollar is het op een na beste resultaat in de geschiedenis. Alleen 2000 was met 12,7 miljard dollar nog beter.

Het rendement op het geïnvesteerde vermogen kwam vorig jaar uit op 19,2 procent (2000: 19,5 procent). Daarmee zit Shell ruim boven de eigen doelstelling van 15 procent. Koninklijke Olie stelde gisteren een slotdividend voor van 96 eurocent per aandeel. Het totale dividend komt met deze cijfers over 2001 uit op 1,66 euro. Dit is een toename van 4,4 procent ten opzichte van het jaar 2000. Shell probeert jaarlijks „ten minste” de inflatie te volgen of het nog iets beter te doen.

Maar beleggers zijn niet voor niets ontevreden. De koers van het aandeel Koninklijke Olie sloot donderdag op de Amsterdamse effectenbeurs in de min: 0,8 procent lager op 56,85 euro. En met die koers wil het al een tijdje niet zo vlotten.

Shell beleeft roerige tijden. De prijs voor ruwe olie zakte na de aanslagen in de VS september vorig jaar diep weg. Daarvóór had de OPEC de prijs voor een vat Brent-olie met productiebeperkende maatregelen nog aardig op peil weten te houden. De vrees voor een wereldwijde recessie zorgde er in het vierde kwartaal echter voor dat een vat gemiddeld nog maar 19,40 dollar opbrengt, tegen 29,65 dollar een jaar eerder. Ook staan de chemie- en raffinagemarges onder druk, met name in Europa.

Een en ander is de oorzaak van de winstval in de laatste drie maanden van 2001. Shell behaalde een nettowinst van 900 miljoen dollar, 71 procent minder dan de 3,1 miljard dollar een jaar eerder. Het onderdeel exploratie en productie -goed voor het leeuwendeel van de winst- zag het (aangepaste) jaarresultaat met 15 procent krimpen tot ruim 8 miljard dollar.

De tak chemie liep gedurende het hele jaar forse klappen op: een winst van ’slechts’ 241 miljoen dollar, 74 procent lager dan in 2000. Van der Veer: „Hier kennen we de slechtste marktcondities in bijna tien jaar.” Klanten profiteren „enorm” van de concurrentieslag die er woedt. De president-directeur ziet voor het concern één lichtpuntje: „We kunnen ons in de chemie nog steeds met de besten meten.”

Olieproducten, een derde tak van sport, scoort relatief goed met een resultaatsverbetering van 11 procent tot bijna 3,4 miljard dollar. Shell doet hier aan „differentiatie” van producten: in Nederland tanken automobilisten de „milieuvriendelijker” Pura, in Italië bijvoorbeeld vallen consumenten massaal voor een benzinesoort die wordt geassocieerd met de brandstof die in de racewereld gangbaar is. Van der Veer: „De mensen wanen zich in een race-Ferrari.”

De Amerikaanse mededingingsautoriteiten hebben gisteren het groene licht gegeven voor de eerder aangekondigde overname van 12.700 benzinestations van Texaco in de Verenigde Staten. Hiermee wordt Shell de grootste uitbater van tankstations in de VS.

Ook de handel in stroom en het vloeibaar maken van gas legt Shell geen windeieren. Het onderdeel Downstream-Gas en Elektriciteit zag de winst met 62 procent stijgen tot ruim 1,2 miljard dollar.

Shell heeft het in 1998 ingezette kostenbesparingsprogramma afgesloten. Het concern heeft vorig jaar 5,1 miljard dollar (de jaarlijkse doelstelling lag op 5 miljard dollar) weten te bezuinigen. Ook is de stofkam door tal van activiteiten gehaald. „We willen robuuster zijn, ook in tijden dat de olieprijs lager is. Shell is in staat een stootje op te vangen”, aldus Van der Veer.

Dat vertrouwen komt tot uiting in het investeringsprogramma. Vorig jaar was dat al 12 miljard dollar, dit jaar komt daar eenzelfde bedrag bij. Shell noemt zich „een van de grootste particuliere investeerders van de wereld.” Na 11 september heeft de Shell-top die plannen niet heroverwogen. „We maken gebruik van goedweer- en slechtweerscenario’s. Wereldgebeurtenissen hebben daar dus niet direct invloed op”, aldus Van der Veer.

Aan voorspellingen voor dit jaar waagt hij zich niet. Daarvoor zijn met name de olieprijzen op dit moment te beweeglijk. Met een riant eigen vermogen, nauwelijks schulden en een kasstroom om u tegen te zeggen ziet de Shell-topman het jaar toch wel zitten.

Van der Veer ging uitgebreid in op het faillissement van de Amerikaanse energiereus Enron. Shell heeft hiervoor „substantieel minder dan 50 miljoen dollar” moeten reserveren. „Dat is een relatief klein bedrag.” Toch is hij bang dat de energie- en oliesector nog wel een paar andere negatieve gevolgen van het schandaal zal ondervinden. „Je ziet mensen denken: Zouden ze bij Shell ook zulke dingen doen?” Het antwoord laat zich raden. „Nee. Wij zijn een conservatief, nuchter bedrijf. Een goed management begrijpt wat en waarin het investeert én weet goed welke financiële constructies het daarvoor wel of niet kan gebruiken.”