In New Brunswick in de Verenigde Staten werd tot zaterdag een conferentie van het International Reformed Theological Institute (IRTI) gehouden, over het thema ”Liturgie en ethiek”. Deze vond plaats in het oudste theologische seminarie in het land, uit 1784. Dit seminarie bevindt zich op het terrein van de Rutgers State University, die voortgekomen is uit Rutgers College.

Vanuit Nederland waren er deelnemers vanuit de Theologische Universiteit Apeldoorn, de Theologische Universiteit Kampen, de Vrije Universiteit, de Protestantse Theologische Universiteit en het Hersteld Hervormd Seminarie aanwezig.

In zes hoofdlezingen en zeventien kortere presentaties kwamen diverse aspecten van de relatie tussen liturgie en ethiek ter sprake, binnen de driedeling ”liturgie als ethiek”, ”liturgie in bepaalde praktijken” (met name het heilig avondmaal) en ”liturgie in diverse contexten”.

De relatie tussen liturgie en ethiek onderstreept waar het in de theologie –ook als wetenschap– om gaat. Niet om het aantal wetenschappelijke artikelen dat je produceert, maar om je theologie te leven. Spreken over liturgie en ethiek moet niet de indruk wekken dat de liturgie slechts de school voor de moraal is. De liturgie is zelf een oefening in moraal. Liturgie is niet alleen formatief, maar ook expressief. Het vormt dus niet alleen, maar we brengen ook ons hart ter sprake.

Liturgie verschilt wezenlijk van theater. Niet wij zijn de ‘acteurs’, maar het is God Zelf Die handelt en spreekt. Over theater gesproken: het gevaar van hypocrisie –toneelspel met een masker voor– in de liturgie is groot en dient daarom aangewezen te worden.

Het ”Doe dat tot Mijn gedachtenis” houdt de bezinning gaande op wat gedenken is. Gedenken is meer dan terugdenken aan het verleden. Het is juist dat verleden vandaag weer beleven. In dat licht is het belijden van de werkelijke aanwezigheid van Christus in het avondmaal wezenlijk van betekenis.

Deze werkelijke aanwezigheid van Christus is niet minder van belang voor de prediking. God spreekt, in de tegenwoordige tijd. Dat blijkt in het bijzonder uit de brief aan de Hebreeën. Veelzeggend is in deze brief de verbinding van de liturgie –het komen tot de berg Sion, het hemelse Jeruzalem– en de ethiek. Eerbied en Godsvreze worden meteen verbonden met gastvrijheid en mededeelzaamheid en een leven als pelgrim.

Theologen zouden zich meer moeten bezighouden met wat er gezongen wordt, werd gesteld tijdens de conferentie. De oude regel dat we geloven wat we bidden en zingen –”lex orandi, lex credendi”– blijkt nog steeds actueel te zijn. Door het gebruik van bepaalde liederen kan er een verkeerde gemeentetheologie ontstaan.

Over het thema en de plaats van samenkomst van de volgende conferentie in 2017 moet nog een beslissing genomen worden. Ook over de structuur van de conferentie wordt nog nagedacht. De bijeenkomst werd afgesloten met het bijwonen van een dienst van een plaatselijke gemeente.

De auteur is docent apologetiek aan de Theologische Universiteit Apeldoorn.