De harde, irritante hoogfrequente toon achtervolgt hem zelfs in huis. Dag en nacht. Maar waar die vandaan komt, weet Van der Hoek niet. Een geluidsmeting door de gemeente bevestigt dat de Drachtenaar niet gek is, maar dat er werkelijk iets is dat het geluid maakt.

Een gesprek met werknemers van het ingenieursbureau aan de andere kant van de straat lost het raadsel op. „Ze zeiden tegen me dat ze dit allang wisten. Het kwam uit een kattenverjager met een bewegingsmelder die zelfs piept wanneer het beetje waait. Ze lachten en zeiden dat ze er zelf ook last van hadden, maar dan zetten ze hem gewoon uit.”

Van der Hoek is het lachen inmiddels allang vergaan. Het geluid wordt naarmate de tijd verstrijkt steeds harder. „Ik kon er niet meer van slapen.”

Het ingenieursbureau ruimt de kattenverjager na enige tijd op, maar het geluid blijft klinken in de oren van Van der Hoek. Hij heeft er tinnitus, oorsuizen, aan overgehouden: een continue pieptoon maakt zijn leven ondraaglijk (zie kader ”Tinnitus”). „Ik raakte in een depressie. Met een therapietje was dit niet opgelost. Het kostte me in 2012 ten slotte mijn baan.”

Door een prednisontherapie in een gehoorkliniek in het Duitse Leer raakte hij uiteindelijk het ziekmakende oorsuizen kwijt. „Nederlandse ziekenhuizen geven deze therapie niet; het zou niet wetenschappelijk bewezen zijn dat ze werkt. Maar ik ben erdoor genezen.”

Snerp

Wanneer een buurvrouw in 2013 een kattenverjager koopt, begint de hele geschiedenis weer van voren af aan. „Ons dochtertje van twee krabde haar oren kapot vanwege het harde, hoogfrequente geluid. De buurvrouw had met de plaatsing van het apparaat een punt: zij had last van ónze katten en ik had verzuimd haar klachten serieus te nemen; dat was mijn fout.”

Opnieuw belandt Van der Hoek in een depressie. „Ik had last van heftige emoties. Ik zag mijn dochter lijden door het geluid. Er knapte iets bij me: wat had het leven nog voor zin? Ik wilde niet meer verder leven. Dat zijn nu de gevolgen van zo’n klein, goedkoop kastje.”

Hoe klinkt dat geluid? Van der Hoek staat op van de bank, zet zijn cd-speler aan en plaatst een cd. De geluidsboxen produceren een jankende toon van 6 kilohertz (kHz): irritant, maar niet ondraaglijk. Hij spoelt door naar de volgende nummers tot er een geluid van 12 kHz klinkt: een hoogfrequente piep die door het hoofd snerpt. „Dit bedoel ik dus. En nu staat hij niet eens zo heel hard.”

Horendol

Van der Hoek is de enige niet die last heeft van het hoogfrequente geluid van de kattenverschrikker. Het probleem leeft veel breder (zie kader ”Processen-verbaal van de politie”). Hij verzamelde daarover klachten uit het hele land. Zo laat een vrouw uit Melissant (Zuid-Holland) hem weten dat haar kinderen met hun vingers in hun oren gillend langs een kattenverjager in de buurt rennen. De meest voorkomende klachten die de apparaten veroorzaken bij jongeren zijn „knallende hoofdpijn, zere oren en keelpijn.”

In Bergen op Zoom wordt Mark Berck „horendol” en „knettergek” van de kattenverjager bij zijn buurman in de tuin. Zijn plaatsgenoot Han Verbeem krijgt om eenzelfde apparaat bijna ruzie met zijn buurman.

Ook in het buitenland leveren de kattenverschrikkers doffe ellende op. Een van de slachtoffers is docent Markus Scheuners (53) uit het Zwitserse Romanshorn. Hij hield oorsuizen en een depressie over aan de ”Katzenschreck” van zijn buurman. „Het apparaat was zo afgesteld dat het een toon produceerde van 8 kilohertz en 120 decibel, harder nog dan een slaghamer op perslucht. Het geluid schoot als naalden door mijn hoofd”, zo liet de docent vorig jaar weten aan het digitale nieuwsmagazine 20 Minuten.

Hans-Peter Heeb, directeur van de basisschool in Romanshorn, bepleit een direct verbod op de verkoop van de kattenverjager. Kinderen lopen met hun vingers in hun oren naar school, vanwege de snerpende hoogfrequente geluiden die kattenverschrikkers in de buurt uitzenden. Heeb is bezorgd over de gezondheid van zijn leerlingen. „Deze apparaten zijn ronduit gevaarlijk.”

Kattenverjagers worden ook ingezet om jongeren te verjagen, constateert de Zwitserse tinnitus-arts Andreas Schapowal. Hij vindt het onbegrijpelijk dat het wettelijk is toegestaan om voor 30 euro een apparaat te kopen „waarmee je een ander kunt folteren.”

Van der Hoek verdiepte zich de aflopen tijd grondig in de geluidsoverlast door dergelijke kastjes. Hij kwam erachter dat het in principe om een apparaat gaat als de mosquito, waarmee gemeentebesturen hangjongeren en bedrijven rokers verdrijven. „De mosquito is met een aanschafprijs van 900 euro alleen veel duurder omdat het geluid gestabiliseerd is op één vaste toon.”

Gehoorbeschadiging

Het probleem is dat de meeste oudere mensen dergelijke hoge geluiden niet meer kunnen horen, doordat hun gehoor achteruit is gegaan. Maar jonge mensen wel: zij registreren geluiden tot 20 kHz met gemak, zo blijkt Van der Hoek uit een nog niet gepubliceerd onderzoek van prof. Christ Glorieux van KU Leuven. Hogere –ultrasone– tonen tot 25 kHz kunnen ze soms ook nog horen.

Behalve de toonhoogte is ook de geluidsintensiteit van belang. „Langdurige blootstelling aan een geluidssterkte van 80 decibel blijkt al een permanente gehoorbeschadiging te kunnen veroorzaken”, constateerde Chloë Kastoer van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen in 2012 in Linnaeus Wetenschapsmagazine. De Arbowet verplicht werkgevers gehoorbeschermers ter beschikking te stellen aan werknemers die acht uur of langer worden blootgesteld aan 80 decibel.

Van der Hoek bladert even door zijn talrijke paperassen en trekt er enkele reclamefolders uit. Een ervan is een aanbieding van de Ultrasonic Animal Chaser. Deze werkt met toonhoogten tussen de 16 en de 23 kHz en een geluidssterkte van 130 decibel. De Solar GardenGuard maakt het nog bonter. De geluiden variëren van 10 tot 23,5 kHz met ”attack waves” van 140 decibel, even hard als de straalmotoren van een opstijgend vliegtuig op 25 meter afstand. „Als je dit hoort, loop je gegarandeerd gehoorschade op.”

Van der Hoek heeft hierover contact gezocht met Frits van den Berg, ggd-arts in de regio Amsterdam. „Dat was echt geen plezierig gesprek.” In zijn ”Regiobericht” van september 2014 concludeert Van den Berg dat ultrasone verjagers bij normaal gebruik geen gehoorschade veroorzaken. „Voor mensen die het kunnen horen, is het een vervelend geluid”, aldus de ggd-arts. Zijn gedachtegang is: geluid dat je niet hoort, is ook niet schadelijk. Van der Hoek vraagt zich echter sterk af of dat wel klopt.

Uit een rapport van de Belgische Hoge Gezondheidsraad uit 2008 blijkt namelijk dat hoogfrequent geluid van mosquito’s –en dus ook dat van kattenverjagers– wel degelijk kwaad kan. „Het veroorzaakt twee soorten belangrijke effecten: gehoorverlies en aspecifieke klachten zoals hoofdpijn, oorsuizen, vermoeidheid, duizeligheid en misselijkheid, die optreden na een blootstelling van enkele minuten.”

Het Milieumagazine citeert in maart Pim van Dijk, hoogleraar audiologie in Groningen. Deze haalt Engelse onderzoekers aan die concluderen dat zelfs ultrageluid, dat mensen niet kunnen horen, nadelige gevolgen zou kunnen hebben voor de gezondheid.

In hetzelfde artikel constateert Jan de Laat, audioloog van het Leids Universitair Medisch Centrum, dat apparaten die eerst op 22 kHz functioneren –en dus onhoorbaar zouden zijn voor de meeste mensen– kapot kunnen gaan waardoor de frequentie daalt naar een goed hoorbaar geluid. „In enkele gevallen leidde dat tot tinnitus.”

Europees verbod

Voor Van der Hoek, die inmiddels weer postbode is, is dat reden genoeg om verbeten de strijd voort te zetten tegen de vrije beschikbaarheid van de goedkope kattenverjagers op internet. Zijn missie? „Er zou een Europees verbod moeten komen op goedkope kattenverschrikkers en steenmarterverjagers die geluiden onder de 25 kHz produceren.”

Hij hekelt het gegeven dat het gehoor van mensen in feite vogelvrij wordt verklaard door de beleidsmakers. „Ik krijg te horen dat het niet wetenschappelijk is bewezen dat het hoogfrequente geluid schadelijk is voor de gezondheid. Er zijn alleen anekdotische aanwijzingen. Maar als er geen gericht onderzoek naar wordt gedaan, komt dat bewijs er natuurlijk nooit.”

Van der Hoek opende in 2013 het Meldpunt Schadelijk Geluid. „Ik heb een juridische opleiding gevolgd en geef via mijn website gratis juridisch advies, gemiddeld zo’n drie keer per maand. Meestal luidt dat als volgt: Ga in gesprek met de buren. Als je geblinddoekt kunt aangeven of de kattenverjager aanstaat, begrijpen zij dat je het geluid kunt horen.”

Er bestaan overigens alternatieven, zoals een apparaat dat katten wegjaagt met een waterstraal. „Uit de wet blijkt duidelijk dat katten verjagen niet verboden is, maar geluidshinder veroorzaken wel.”

Het is bovendien de grote vraag of de goedkope kattenverjagers wel werken: 70 procent heeft niet eens een merkbaar effect, vervolgt Van der Hoek. „Mijn eigen kat ging er bij de buren bovenop zitten.”

www.pieptonen.nl
www.rhinegroup.nl/mosquito voor een geluidstest

Processen-verbaal

Via de Wet openbaarheid bestuur heeft Roland van der Hoek een aantal politierapporten losgekregen met klachten over kattenverjagers. Die liegen er niet om.

Heerenveen, 28 januari 2014: „Als het ding constant geluid maakt, is dat hinderlijk, vooral voor jonge mensen. Er kan zelfs blijvende gehoorschade ontstaan bij langdurige blootstelling.”

Heerenveen, 22 januari 2014: „De melder op nummer X had gebeld in verband met geluidshinder van een kattenverjager. Wij zijn ter plaatse gegaan en hebben eerst bij de melder aangebeld om de overlast te constateren. Hier hoorden wij in de tuin een duidelijk gepiep wegkomen.”

Drachten, 29 november 2013: „Sinds kort hebben de buren zeven kattensensoren op de oprit staan, links van de boerderij. Deze sensoren kun je bedienen op afstand. ’s Nachts zetten ze deze zo hoog dat mijn vader oorsuizen krijgt. Hij loopt al weken met hoofdpijn. Zijn zicht wordt hierdoor minder. Slapen doet hij niet meer. Zit elke nacht beneden.” Aanvulling: „Melder gaat ’s nachts met de auto weg om uit het gepiep te zijn. Dhr. X wordt er knettergek van en wil dat een en ander stopt.”

Heerhugowaard, 11 november 2013: „Melder heeft bij zijn woning overlast van een Moskito (sic!). Dit is een apparaat dat en hoge pieptoon produceert tegen ongedierte en hangjongeren. Melder heeft daar overlast van en verzoekt of de politie kan komen luisteren.”

Heerenveen, 11 september 2013: „Bewoners op nummer X zijn al gewaarschuwd. Geluid van de kattenverjager mag niet hoorbaar zijn voor omwonenden. Bewoners zijn doof en horen het zelf niet. Is heel irritant geluid. Bij volgende melding kattenverjager in beslag nemen en proces-verbaal schrijven voor geluidsoverlast.”

Eelde, 22 augustus 2013: „Buurvrouw heeft een sensor geplaatst, waarbij ook een hoge piep wordt verzonden. Melder en ook haar kinderen ondervinden hier veel overlast van. Blijkt dat buurvrouw een apparaat in de tuin heeft staan en dat die bijna constant een vreselijk hoge pieptoon veroorzaakt.”

Zoeterwoude, 3 juli 2013: „Ik heb aangegeven dat de kattenverjager hoge pieptonen veroorzaakt en dat de kinderen van X daar hier last van hebben.”

Hoorn, 18 april 2013: „Heeft een kattenschrikdraad in haar achtertuin. Die maakt veel lawaai. Hoge pieptoon gaat de hele dag af. Melder wordt er helemaal horendol van. Met buurvrouw valt niet te praten.”

Scheemda, 25 maart 2013: „Ik, verbalisant X, heb gebeld met dhr. X. Hij gaf aan dat zijn hond gek werd van het geluid van een apparaat in de tuin van de buurman verderop.”

Tinnitus

Tinnitus of oorsuizen is een aandoening van het gehoor. De patiënt hoort sis-, fluit-, brom- of pieptonen in één oor of beide oren, terwijl dat geluid niet waarneembaar is voor anderen.

Zo’n 30 procent van alle mensen heeft tinnitus. Dit kan heel even duren of permanent zijn. Vijf procent van de mensen met oorsuizen heeft er langdurig last van. In Nederland gaat het om zo’n 835.000 mensen. Zo’n 300.000 mensen worden ziek van tinnitus en bij 25.000 Nederlanders leidt het tot psychosociale problemen. Vooral mensen met slechthorendheid hebben last van tinnitus (70 procent), maar ook zonder gehoorverlies kan tinnitus zich voordoen.

Tinnitus veroorzaakt vaak slaapproblemen (25 procent), duizeligheid (25 procent), concentratieproblemen (22 procent), angst of wanhoop (15 procent), hoofdpijn (15 procent) en depressie (12 procent). Ook gaat tinnitus vaak (63 procent) samen met hyperacusis: overgevoeligheid voor normale alledaagse geluiden, zoals gekraak van een krant of gekletter van servies. Iemand met hyperacusis ervaart deze geluiden als pijnlijk.