Het museum is vanaf 27 januari gehuisvest in twee gebouwen: de Hollandsche Schouwburg, waar sinds 1962 de wegvoering van en moord op 46.000 Joodse mannen, vrouwen en kinderen wordt herdacht. Nieuw is straks het gebouw aan de overkant van de Plantage Middenlaan, de voormalige Hervormde Kweekschool, waar vandaan ongeveer 600 Joodse kinderen werden gered van een wisse dood.

De 88-jarige Bloeme Evers-Emden was een van die geredde kinderen, vertelde haar zoon rabbijn Evers dinsdag na de presentatie in de Hollandsche Schouwburg. „Ze was 17 toen ze hier terechtkwam, te oud om bij de kinderen aan de overkant ondergebracht te worden. Ze begreep wel dat daar de redding was en zocht naar mogelijkheden om er te komen. Toen een groep kinderen van nieuw aangekomen Joden over ging steken, liep ze met hen mee alsof ze een verzorgster was. Vanuit de kweekschool is ze ontsnapt.”

Tram

Bij die ontsnappingen speelde de tram een belangrijke rol. De schildwachten die voor de Hollandsche Schouwburg stonden, hadden even geen zicht op de kweekschool als de tram voorbij kwam. Daardoor konden medewerkers kinderen laten ontsnappen, die door verzetsmensen opgewacht werden.

„We gaan proberen die tram een rol te geven in het nieuwe museum”, zegt directeur Joël Cahen van het Joods Historisch Museum, initiatiefnemer voor het Sjoa Museum. „Het moet de verbinding worden tussen de twee gebouwen. Hoe dat moet, wordt nog onderzocht.”

Antisemitisme

Wat ook een thema wordt in de nieuwe tentoonstellingen is het groeiend antisemitisme in de huidige tijd. „Mijn moeder zegt dat het antisemitisme nu veel duidelijker aanwezig is dan vlak voor de Tweede Wereldoorlog”, zegt rabbijn Evers. „Er is een enorme tweespalt: aan de ene kant dit geweldige initiatief om één centraal Holocaustmuseum te starten. Aan de andere kant de toenemende Jodenhaat.” Een duidelijk bewijs daarvan is de permanente politiepost op de stoep bij de Hollandsche Schouwburg. De extra beveiliging is in juni vorig jaar ingesteld na de aanslag op het Joods Museum in Brussel.

Die dreiging weerhoudt de gemeente Amsterdam niet om het gebouw van de voormalige kweekschool ter beschikking te stellen aan het Nationaal Sjoa Museum. „Het is goed dat we dit museum krijgen”, zei burgemeester Van der Laan dinsdag tijdens de presentatie. „Er zijn weinig steden met zo’n hoog percentage weggevoerde Joden als Amsterdam.”

Een van die weggevoerden is de nu 87-jarige R. C. Musaph-Andriesse. „Mijn ouders wilden niet onderduiken, maar ik was altijd al dwars geweest. Toen de Duitsers hen kwamen halen, kroop ik weg en ontkwam. Na korte tijd ben ik toch gepakt en hier naar de Hollandsche Schouwburg gebracht. Hier gebeurde het allemaal, hier ligt de geschiedenis op straat. Overal ter wereld zijn Shoahmusea, maar hier in Amsterdam, waar zo veel Joden zijn weggevoerd, nog niet. Daarom is goed dat het museum er komt.”