Vlak bij de witte ophaalbrug over de Weelsloot staat, iets in de luwte van de J. J. Allanstraat, de monumentale Noordervermaning, met een voorgevel in de stijl van de Engelse neogotiek. De voormalige doopsgezinde vermaning is sinds 1964 in gebruik bij de gereformeerde gemeente te Westzaan.

Ouderling J. Tanger steekt de sleutel in het slot. De grote deur zwaait open. In de hal zegt Tanger alvast: „Dit is de mooiste kerk van ons kerkverband, qua stijl, qua karakter.”

Tanger (53) wil het best wat nuanceren. „Dit is in elk geval de oudste kerk van ons kerkverband. De oudste delen dateren uit 1695. Halverwege de negentiende eeuw vonden er een paar uitbreidingen plaats. In 1964 konden wij het gebouw aankopen. De doopsgezinden hadden toen twee vermaningen in gebruik, maar deze Noordervermaning werd afgestoten. Op dat moment keken wij juist uit naar een eigen kerk. Het paste precies bij elkaar.”

Aan de schouw in de consistorie hangt een oud portret: „Dat is de oude Glas.” Het gaat om Johannes Glas, van oorsprong een Zeeuw, die in 1881 verhuisde naar Noord-Holland, waar hij werk vond bij de ontwikkeling en aanleg van het Noordzeekanaal. „Die verhuizing van Glas uit Zeeland naar de Zaanstreek was de weg die hij moest gaan in Gods ondoorgrondelijk beleid om de stuwende kracht te worden van de gereformeerde gemeente in Westzaan”, vertelt Tanger.

In de kerkzaal hangen twee grote kroonluchters aan het hoge schrootjesplafond. Boven de ingang bevindt zich een eenklaviers orgel van de firma L. van Dam. Aan de beide zijwanden van de kerk hangen collectezakken aan lange stokken, de hengsels der barmhartigheid. „Onze diakenen hengelen nog steeds.”

Links van de preekstoel staat een oude bank voor de drie ouderlingen van de gemeente, rechts eenzelfde voor de twee diakenen. Wijzend op de kansel zegt Tanger: „Hier heeft de Heere weleens kennelijk gewerkt. In de gemeente horen we soms wel dingen waarvan we zeggen: „Hé, zou dít of dát nog eens wat mogen doorbreken.” Maar over het algemeen is het wel wat stil. In het verleden kerkten hier mensen met oefeningen, die helder konden vertellen waar hun schuld gebleven was. Dat gaat wel een beetje ontbreken vandaag.”

De classis Amsterdam telt slechts twee predikanten van de Gereformeerde Gemeenten, ds. G. Heijkamp te Enkhuizen en ds. G. J. N. Moens te Lisse. „Van tijd tot tijd denken ook de andere predikanten van ons verband wel aan Noord-Holland, en ook aan Westzaan. Maar kerkelijk is het in deze provincie wel koud geworden. Verschillende gereformeerde gemeenten zijn al verdwenen: Haarlem, Andijk, Zaandam, Amsterdam-Centrum en De Rijp. Westzaan telt op dit moment 95 leden en doopleden. Dat aantal loopt slechts heel langzaam terug. Jonge gezinnen trekken soms wel weg, naar het midden van het land, waar meer voorzieningen zijn voor het reformatorisch onderwijs. Dat begrijpen we wel, maar het is voor ons ook erg jammer. Wij zijn geen profeet, maar Westzaan wordt voorlopig nog niet in het voortbestaan bedreigd, hoop ik.”

In de diensten waarin geen predikant voorgaat, lezen de drie ouderlingen om de beurt een preek. „We lezen veel preken van ds. A. Hoogerland en van ds. J. van Haaren, en verder van alle predikanten binnen ons kerkverband. We zien ernaar uit dat de Heere het wil gebruiken in de harten van verloren zondaren.”

Bewaard en vermaand

De gereformeerde gemeente te Westzaan werd in 1888 geïnstitueerd door ds. E. Fransen. In 2013 bestond de gemeente 125 jaar. Deze maand verscheen het herdenkingsboek ”Bewaard en vermaand” (€ 19,95; te bestellen bij auteur J. Tanger, tel. 075-6288823, of via jtanger@kliksafe.nl). In het boek, waarvan de opbrengst bestemd is voor renovatie van de kerk en de kosterswoning, wordt ook aandacht besteed aan twee voormalige afdelingen van Westzaan: De Rijp en Zaandam. Het boek is een herziene versie van ”Wij gedenken Uwer weldadigheid”, dat verscheen bij het honderdjarig bestaan van de gemeente. Van 1908 tot 1914 werd Westzaan gediend door oefenaar A. Verhagen, van 1914 tot 1918 door oefenaar H. van Schothorst. Sinds 2011 worden er geen beroepen meer uitgebracht.