Steun

Zeker, steun mist het kabinet al tweeënhalf jaar. Zo lang opereren VVD en PvdA immers al zonder meerderheid in de Eerste Kamer. Door de vaste verkering met D66, ChristenUnie en SGP leek het daar de afgelopen periode echter niet op. Maar de kaarten zijn opnieuw geschud. De politieke tandem van de coalitie en de ”constructieve drie” heeft, sinds dinsdag de nieuwe Senaat aantrad, een lekke band. Steun van D66, CU en SGP is niet langer voldoende voor het kabinet om de rit door het gehele parlement te kunnen vervolmaken. Ook GroenLinks is daarvoor nodig, of anders –naast D66– minimaal het CDA.

Aan die nieuwe werkelijkheid lijkt het kabinet te moeten wennen. Alsof er niets veranderd is, wil premier Rutte het coalitieakkoord over een belastinghervorming eerst achter gesloten deuren uitonderhandelen tot een plan dat kan rekenen op voldoende steun van de oppositie, alvorens een jota naar buiten te brengen. Het kabinet is bevreesd dat de oppositie anders eerst het coalitieplan aan flarden scheurt, om er vervolgens in de onderhandelingen van alles aan te verspijkeren, waarna juist zij met een goed eindresultaat kan pronken.

De vraag is wie het kabinet nu in de achterkamertjes denkt te lokken, om daar een nog geheim plan te gaan bekijken. Nadat woensdag achtereenvolgens de SP, het CDA en de CU daarvoor bedankten, lijkt deze route uitgesloten.

D66, GroenLinks en de SGP, waarvoor beslotenheid geen probleem lijkt, zijn immers onvoldoende voor een meerderheid.

Het ziet er dus naar uit dat het kabinet, of het nu wil of niet, de kaarten op tafel moet leggen. Een andere optie is er niet. Óf de coalitie moet op eigen kracht voortgaan en op Prinsjesdag een plan presenteren waar de oppositie geen nee tegen dúrft te zeggen.

Geld

Om de scherpe kantjes waarmee belastinghervormingen altijd gepaard gaan eraf te vijlen, zijn er volgens het kabinet miljarden nodig voor een lastenverlichting die moet dienen als ‘smeerolie’. Komt dat even goed uit dat De Nederlandsche Bank (DNB) maandag meldde dat het begrotingstekort in 2016 zódanig lager uitvalt, dat er zelfs 5 miljard euro aan „meevallers” beschikbaar zou zijn.

Nu klinkt ”meevaller” natuurlijk vrij eufemistisch voor wie beseft dat de staat volgend jaar slechts minder geld tekortkomt, maar nog altijd geen cent overhoudt. Toch is er nog een belangrijkere reden om vragen te stellen bij het beeld van een grote zak met geld die er klaar zou staan voor een belastinghervorming.

Die reden heet ”Brussel”. Voor de houdgreep waarmee de Europese Commissie bezit heeft genomen van de Nederlandse zeggenschap over haar eigen begroting, gebruikt Brussel twee armen: een ”correctieve” en een ”preventieve” arm. Met de eerste arm maakte Nederland de afgelopen jaren al kennis, toen we op het strafbankje kwamen vanwege een te hoog begrotingstekort. Hoewel dit misschien niet zo verstandig was, moest het kabinet toen bij een krimpende economie zijn bestedingen verlagen en de lasten voor burgers verzwaren.

Van dat strafbankje zijn we af en de beruchte grens van een begrotingstekort van maximaal 3 procent lijkt volgend jaar ver weg. En ja, we staan er in 2016 beter voor dan eerder gedacht. Maar kabinet en DNB lijken een ander dictaat uit Brussel te vergeten, bevestigt Rabobankeconoom Tim Legierse. Namelijk de in 2012 ingevoerde regel dat het zogenoemde ”structurele begrotingstekort” (dat corrigeert voor mee- en tegenvallers) niet groter mag zijn dan een 0,5 procent. Legierse: „DNB meldde maandag dat dit tekort in 2016 0,2 procent bedraagt.” In dat geval is er volgens de regels uit Brussel slechts 0,3 procent (0,5 minus 0,2) van het bbp beschikbaar aan financiële ruimte voor het kabinet. „En dat is bij lange na geen 5 miljard.”

Volgens Legierse is het de vraag of het kabinet deze regel net zo strikt wil naleven als we de afgelopen jaren met de andere begrotingsregels hebben gedaan. „Het kabinet zal zich hieraan wellicht minder willen conformeren. Anderzijds is het de vraag hoever je daarin als Nederland kan gaan, door af te wijken van een regel die je tijdens de eurocrisis juist zelf hebt ingevoerd én je ook nog eens voorzitter bent van de eurogroep, de club van ministers van Financiën van de eurolanden.”