De Japanse media krijgen er geen genoeg van; ze genieten van al de positieve economische cijfers die de afgelopen week naar buiten kwamen. Ze buitelen over elkaar om de nieuwste cijfers zo mooi mogelijk te laten glimmen. De Japanse overheid is ook vol optimisme. „De economie herstelt zich gestaag”, is de opinie in het maandelijkse verslag van het Japanse kabinet.

De cijfers verbazen analisten. Economen verwachtten volgens een onderzoek van Dow Jones Newswires en Nikkei News dat het Japanse handelsoverschot zou stijgen naar 122,8 miljard yen (890 miljoen euro). Het steeg echter naar 507,1 miljard yen (3,68 miljard euro). Economen zagen ook een stijging van het bruto nationaal product met 7 procent op jaarbasis. Ze hadden gerekend op 5 procent.

Niet enkel de economen zijn verbaasd. De Japanse consumenten zijn het ook. „Ik merk er niets van”, zegt een 47-jarige huisvrouw. „Het salaris van mijn echtgenoot is de afgelopen drie jaar met slechts 1000 yen (7 euro) gestegen, en we verwachten ook dit jaar geen stijging.” Op de dag dat het goede nieuws bekend werd gemaakt, gingen veel verslaggevers van Japanse nieuwsprogramma’s de straat op om mensen te interviewen. Vrijwel geen van de ondervraagden geloofde het nieuws.

Japanse cijfers voor de economische groei zijn sinds jaar en dag berucht vanwege hun onbetrouwbaarheid. Ze worden herhaaldelijk ingetrokken en veranderd. In de huidige cijfers zijn bovendien investeringen van grote bedrijven nog niet verwerkt. Deze gegevens zijn nog niet beschikbaar. Het Japanse kabinet brengt op 10 maart de eerste revisie uit van de laatste cijfers. Doorgaans betekent dat een daling.

Andere, meer betrouwbare economische cijfers doen echter geloven dat de Japanse economie inderdaad herstellende is. Industriële productie, afzet van consumentengoederen en de verhouding van het aantal vacatures ten opzichte van het aantal werkzoekenden noteerden in het vierde kwartaal van 2003 de grootste stijging van de afgelopen vijftien jaar. Er is duidelijk een positieve wending gaande in de Japanse economie.

Die wending lijkt vooralsnog maar een klein gedeelte van het Japanse bedrijfsleven te raken. Zoals de cijfers voor het handelsoverschot in januari suggereren, is veel groei afkomstig van de export, vooral naar China en de Verenigde Staten, twee landen waar de economie stug groeide in 2003. Nieuwe producten hebben Japanse consumenten wat vrijgeviger gemaakt, maar de binnenlandse consumptie bevindt zich nog altijd rond het nulpunt.

Voordat Japan zich echt kan herstellen, moet de binnenlandse consumptie, die 60 procent van de Japanse economie voor haar rekening neemt, aantrekken. Voorlopig lijkt hiervan geen sprake. De consumptie steeg het vorige kwartaal slechts met 0,6 procent.

De bedrijven die het afgelopen jaar recordwinsten boekten, zijn grote concerns. Ze zijn goed voor niet meer dan 20 procent van de binnenlandse productie. Dat is een te klein draagvlak om het loon van de Japanse werknemer te laten stijgen. Zonder loonstijgingen zal de consumptie niet toenemen.

Door de voortgaande deflatie is er voor de meeste Japanse bedrijven maar één manier om winsten te laten groeien: snijden in de kosten, waaronder lonen. Salarissen van werknemers van grote bedrijven vielen het vorige kwartaal met 1,5 procent terug. Veel Japanse bedrijven zien de lonen dit jaar nog verder teruglopen.

Het laatste economische herstel in Japan, in 1999 en 2000, stierf een vroege dood omdat deflatie het voor bedrijven onmogelijk maakte lonen te laten stijgen. Het positieve effect van de groeiende export kon toen niet worden doorgegeven aan de rest van de Japanse economie. Dat gevaar bestaat nog steeds.

De Japanse consument heeft de afgelopen jaren flink geprofiteerd van de deflatie. Prijzen zijn enorm gedaald. Maar dit maakt het voor veel bedrijven moeilijk om winsten te boeken. De Japanse economie kan pas echt uit haar ziekbed stappen als zij een paar goede inflatie-impulsen krijgt. Volgens vice-gouverneur Iwata van de Japanse centrale bankmoet de Japanse economie ten minste twee jaar lang met 2 tot 3 procent groeien. De belangrijkste taak voor Japan is daarom de huidige groei gaande te houden en de inflatie op gang te brengen.