De zangers van Fiori Musi­cali hebben er zin in. „Het is heerlijk om aan je stem te werken.” „Ik ben benieuwd naar adviezen over tekstuitbeelding.”

De dirigent, Sietse van Wijgerden, kijkt ook uit naar de master­class van Asa Olsson, lid van het Nederlands Kamerkoor. Ze geeft de coaching in het kader van het educatieproject ”Zingen doe je samen”. Van Wijgerden: „We nodigen vaker mensen uit tijdens een repetitie: zangstudenten of iemand als Peter de Groot van het Egidius Kwartet. Zo’n impuls is goed. Vreemde ogen dwingen. Misschien gaan de koorleden daardoor vaker thuis oefenen.”

De dirigent wordt deze maandag­avond op zijn wenken bediend. Regelmatig onderstreept Olsson het belang van thuisstudie. Sommige koorleden vermoeden dat het doorgestoken kaart is, maar de sopraan ontkent lachend dat Van Wijgerden haar dit vooraf heeft gevraagd om op het oefenen te hameren.

Klinkers maken

De avond in de hervormde kerk van Middelharnis begint met het opwarmen van de stem. Olsson strooit kwistig met tips. „Denk naar beneden als de toon omhoog gaat en andersom. Dit zorgt voor een mooiere klank.” „Doe alsof je een luchtbel in je mond hebt en zorg dat die heel blijft. Dit is goed voor de resonans.”

„Klinkers kun je het beste altijd op dezelfde plek in je mond maken. Een beetje in het midden. Niet te veel naar achteren, want dan zakt een toon in.” Zo’n plek vinden blijkt niet gemakkelijk. Om de zangers te helpen, laat de sopraan hen „hang, hang, hang” zingen. „Kijk, ik laat tussen elk woord mijn kin zakken. Verder doe ik niets met mijn mond.”

Cirkel

Na een kwartier inzingen, buigen de zangers –vier sopranen, drie alten, drie tenoren en vier bassen– zich onder leiding van hun dirigent over ”Graduale”. Dit werk maakt deel uit van het Psalmenrequiem van de hedendaagse componist Daan Manneke.

Olsson zit naast de dirigent op een stoel en luistert geconcentreerd. Af en toe zet ze een pijl of een cirkel in haar partituur. „Dit klinkt geweldig. Maat 31 was goed, maar kan iets beter. Denk een ”i” bij een a-klank. De ”a” is de lastigste klinker voor zangers. Bereid zo’n passage dan ook goed voor. Sowieso draait het om voorbereiding bij het zingen.”

De sopraan leeft mee met de tenoren. „Hoe gaat het met de moeilijke ritmes in maat 35?” „Niet zo goed”, reageren de koorleden bescheiden. „Jullie zingen „oculos meus.” Hang de medeklinkers als wasknijpers aan de klinkers die al in je mond liggen.”

Zweven

Met ”Da Jakob vollendet hatte” van de vroegbarokke componist Schein gaat het koor eeuwen terug in de tijd. „Zing veel meer legato”, adviseert Olsson, nadat ze het stuk een keer heeft gehoord. „Breng meer volumeverschillen aan binnen één regel. Maak klankvelden, zodat de tekst meer gaat leven.” Geconcentreerd proberen de zangers te doen wat ze vraagt. Met succes. Olsson knikt instemmend en steekt een duim omhoog.

Bij een volgende passage gaat haar arm de lucht in. „Stop. Hier gaat het over het sterven van Jakob. Zing deze woorden verstild.” Even later: „Denk aan het uit­beelden van de tekst. Laat de klank zweven bij het wenen van Jozef.”

Vermoeide man

De zangers werken hard en de sfeer is goed. Dat is mede te danken aan de enthousiaste en expressieve Olsson. Ze deelt complimenten uit, wijst op ver­beterpunten, vraagt wat de koorleden van haar voorstellen vinden en heeft de lachers regelmatig op haar hand.

Haar aanpak heeft hoorbaar effect. Ook in Brahms’ ”Leise Töne der Brust”. „Denk bij dit lied aan een oude, vermoeide man die sentimenteel terugblikt op zijn jeugd. Zing superlegato. Zorg voor meer dynamiek, van fluisterzacht tot heel sterk. Kneed de klanken meer in je mond, want daardoor krijg je een prachtig legato zonder woordaccenten.”

Het lastige dubbelkorige motet ”Der Geist hilft unser Schwachheit auf” van de hedendaagse componist Sandström vormt het sluitstuk van de avond. Olsson geniet zichtbaar. „Mag ik een tip geven? Adem niet tussen „nicht, nicht, nicht.” Denk legato en stip de woorden aan.”

De zangers van Fiori Musicali hebben genoten. „Het advies over de vorming van klinkers is een gouden tip.” „Ik hoop te ont­houden dat je de klank moet vormen voordat je zingt.” „Ik ga meer thuis oefenen.”

Glijden op een bananenschil

„Het is heel boeiend om met mensen te werken”, vertelt Asa Olsson. De avond in de hervormde kerk van Middelharnis met christelijk kamerkoor Fiori Musicali is de vierde masterclass die de mezzosopraan namens het Nederlands Kamerkoor verzorgt. Ze studeerde fysiotherapie en zang en was een tijdje op hoog niveau horde­loopster in haar geboorteland Zweden. Ze woont tegenwoordig in Amsterdam en werkt onder andere als freelancer bij het Nederlands Kamerkoor en bij Cappella Amsterdam.

Olsson maakt tijdens de coaching gebruik van haar kennis van fysiotherapie en haar ervaringen als topsporter en zanger. „Ik leg uit hoe de koorleden hun lichaam als klankkast kunnen gebruiken en probeer hen te motiveren om met elkaar iets moois neer te zetten.”

De zangeres heeft haar stokpaardjes. „Ik let op de aanzet van de eerste toon. Klinkt die nadrukkelijk, of moeiteloos en ontspannen? Dat laatste moet het geval zijn, zodat het publiek als het ware op een bananenschil een stuk inglijdt. Zangers moeten weten wat ze zingen, want dan kunnen ze de sfeer van een werk goed laten horen. Ik vind verder een goede logistiek belangrijk. Probeer als koor zo professioneel mogelijk over te komen en voorkom rommelige momenten. Dat geeft het publiek rust, waardoor mensen meer genieten.”

Masterclass voor amateurs

Met het educatieproject ”Zingen doe je samen” richt het Nederlands Kamerkoor zich op amateurkoren. In het kader van het project verzorgen zangers van dit koor masterclasses. „Sinds de officiële start in februari zijn elf masterclasses gegeven”, weet projectcoördinator Lizet Spijker. „De inhoud van een masterclass wordt bepaald in overleg met het koor en de dirigent. Aan bod komen zaken als zangtechniek, stemvorming, interpretatie en presentatie. De basis –hoe zing ik met anderen samen– krijgt altijd aandacht.”

Elk kamerkoor kan zich aanmelden voor het project. Er zijn ook masterclasses aan oratoriumverenigingen en toonkunstkoren gegeven. Bij grotere koren komen er meerdere coaches, om elk koorlid aandacht te kunnen geven. De kosten van de coaching verschillen. Voor een masterclass van circa vijf uur betaalt een koor 350 euro. Spijker: „Voor dat geld mogen ze ook het voorprogramma van een van onze concerten verzorgen en kunnen ze een repetitie van het Nederlands Kamerkoor bijwonen.”

„Zingen voor het publiek van het Nederlands Kamerkoor geeft amateurs een boost”, weet Spijker. „Ze genieten ook van het contact met onze zangers. De leden van het Nederlands Kamerkoor putten op hun beurt inspiratie uit het enthousiasme van amateurs. Beide koren nemen hun eigen publiek mee. We willen met dit project de locale koorcultuur verrijken en versterken.”