Zien christelijke zorgverleners het zitten om in de toekomst vanuit kerken te worden ingezet als vrijwillig zorgverlener? Onderzoekers van de Viaa Gereformeerde Hogeschool in Zwolle bogen zich over die vraag, en hielden een enquête onder ruim 800 zorgprofessionals, voor het merendeel verpleegkundigen. De uitslag: bijna driekwart van de respondenten vindt dat er een taak ligt voor kerken bij het verlenen van zorg aan mensen. Een evengrote groep wil zelf een steentje bijdragen.

De vraag of kerken zorgtaken op zich moeten nemen, is volgens lector zorg en zingeving René van Leeuwen van Viaa relevant nu de overheid via de Participatiewet zorgtaken teruglegt bij de samenleving. Zijn lectoraat doet daarom onderzoek naar de mogelijkheden om het Angelsaksische model van ”parish nurses”, verpleegkundigen die werken vanuit de kerk, over te brengen naar Nederland.

Uit het onderzoek blijkt dat in iets meer dan de helft van de kerken een netwerk voor onderlinge hulpverlening bestaat. In ongeveer de helft van de gevallen richten die netwerken zich op de eigen gemeente, in de andere helft wordt er ook buiten de eigen kerk gewerkt.

De onderzoekers vinden dat er vooral op het gebied van randvoorwaarden nog te weinig is geregeld om het model van parish nurses in Nederland te kunnen kopiëren. Zo is nog onduidelijk wat tot de taken van deze verpleegkundigen kan behoren, al blijkt dat preventie- en gezondheidsvoorlichting en deelname aan de keukentafelgesprekken voor zorgindicering hoog scoren op het lijstje van potentiële taken. Professionele ondersteuning van vrijwilligers door middel van een kantoor of een (beroeps)coördinator wordt als een vereiste gezien.

Desalniettemin is er ook een groep die bedenkingen heeft bij het inzetten van kerkelijke zorgvrijwilligers. Een aantal mensen wil niet aan de slag in de eigen kerkelijke gemeente, of komt dan liever niet als professionele zorgverlener over de vloer maar als gewoon gemeentelid. Een deel van de respondenten denkt dat het organiseren van verpleging en verzorging in de eerste plaats 
een overheidstaak is. Ook vragen rond aansprakelijkheid spelen een rol.

Grootste bezwaar van veel medewerkers aan de enquête is dat ze al een druk leven hebben en niet veel mogelijkheden zien om naast hun werk en de verantwoordelijkheid voor een gezin nog andere zorgtaken te verrichten. De onderzoekers zien dat als een serieus aandachtspunt, temeer omdat van de respondenten 94 procent vrouw is en overbelasting bij deze doelgroep op de loer ligt.

De ondervraagden zijn voor het merendeel afkomstig uit protestantse kerken in de biblebelt. Een derde is lid van de Protestantse Kerk in Nederland, een kwart van de Hersteld Hervormde Kerk en de Gereformeerde Gemeenten (de onderzoekers splitsen deze kerkverbanden niet uit in hun rapport), één op de vijf is lid van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt en de overige respondenten behoren vrijwel zonder uitzondering tot andere protestants-christelijke geloofs­gemeenschappen.

Parish nurse

Een kerkelijk verpleegkundige, een zogeheten parish nurse, is gemeengoed in de Verenigde Staten en in delen van het Verenigd Koninkrijk.

De lutheraanse predikant Granger E. Westberg (1913-1999) pionierde in de Verenigde Staten op dit gebied. Hij verdiepte zich in de relatie tussen religie, de medische wetenschap en verpleegkundige zorg. Vanaf de jaren 80 van de vorige eeuw zette hij zich in voor de komst van kerkelijk verpleegkundigen. Die moesten in zijn visie actief zijn bij gezondheidsvoorlichting en -opvoeding en de zorg voor hulpbehoevenden. Inmiddels zijn er wereldwijd zo’n 15.000 kerkelijke verpleegkundigen actief. Sinds 1998 is er ook een beroepsprofiel van de parish nurse, ook wel faith community nurse genoemd. Uit onderzoek blijkt dat door de inzet van parish nurses de zorgkosten dalen, het gevoel van zingeving bij patiënten toenam en zowel verpleegkundigen als patiënten zich aangesproken voelden om verantwoordelijkheid op zich te nemen.