Als pastor kruisen je pastorale wegen algauw die van iemand met de persoonlijkheidsstoornis borderline. Dan vraag je je af: Wat moet en kan ik hiermee? Maar ook: Wat wil ik vanuit het pastoraat wel of niet oppakken? Waar liggen mijn grenzen? Welke taak heb ik als pastor naast de professionele hulpverlening? En hoe ga ik in op zingevingsvragen waar de pastorant zo mee kan worstelen? Durf ik met hem de diepte in te gaan, mee te leven als hij mij traumatische ervaringen toevertrouwt? Durf ik naar mijn eigen kwetsbaarheid te kijken en kan ik ondertussen ook een professionele afstand bewaren?

”Redder gezocht” is een informatief boekje over borderline. De auteur, Carola van der Kruk, schrijft als theologe vanuit de invalshoek van het pastoraat. Haar poging om pastores meer bagage mee te geven, vind ik heel geslaagd. Vanuit een professioneel-pastorale invalshoek biedt ze veel. Zo gaat ze in op het pastoraal hanteren van de eigen verantwoordelijkheid van de borderlinepatiënt, de worsteling met levensvragen, het doel van het lijden na een traumatische ervaring, verwrongen Godsbeelden, het gevoel verlaten te zijn door God, opstandigheid tegenover God, zonde en schuldgevoelens en het onderhouden van relaties.

Als pastor zul je algauw over verstoorde relaties horen, omdat dit veelal een van de problemen is van iemand met borderline. De schrijfster gaat hierop in en stelt dat in eerste instantie de inzet moet zijn om te komen tot verzoening en behoud van de relatie. Vervolgens gaat zij mijns inziens te kort door de bocht als zij schrijft dat in de reguliere ambulante gezondheidszorg „regelmatig” wordt geadviseerd om relaties die storend kunnen werken op het herstel van de cliënt, tijdelijk te bevriezen of te verbreken. Dichter bij de praktijk in de reguliere ggz staat dat relaties behorend tot het netwerk van de cliënt in principe als waardevol voor de cliënt worden gezien.

Vergeving

Van der Kruk neemt vervolgens heel duidelijk positie in als er sprake is van mishandeling, verwaarlozing of misbruik. Dan is het eerste doel van het pastoraat niet het in stand houden of herstellen van de beschadigde relatie, maar het garanderen van de veiligheid van het slachtoffer. Kwaad moet als kwaad benoemd worden. „Een dader heeft geen recht op vergeving.” „Het slachtoffer mag weten dat hij geen verplichtingen meer heeft ten opzichte van de dader, hij moet hem dus ook niet vergeven.” „Een pastor moet dan ook oppassen dat hij niet te snel oproept tot vergeving.” Voor vergeving is soms na een lange weg van genezing plaats.

Ook het omgaan met suïcidaal gedrag, dat bij borderliners meer dan gemiddeld voorkomt, wordt besproken. ”Er zijn” als pastor is belangrijk. Nuttig is de aandacht voor valkuilen van de pastor en het betrekken van de omgeving bij de pastorale insteek. De stelling: „Wanneer God zijn leven bestuurt, heeft een borderlinepatiënt zijn verslaving niet meer nodig en kan hij bevrijd worden van de verslaving en de negatieve structuren die daarmee gepaard gaan”, lijkt mij te optimistisch en door de praktijk niet bevestigd. Al met al zijn er enige kritische puntjes over dit boekje te noemen, waarschijnlijk mede veroorzaakt door een gemis aan ervaring in de ggz bij de auteur. Maar de schrijfster geeft ook veel goede informatie waar menig pastor profijt van kan hebben.

Boekgegevens

Redder gezocht. Borderline binnen de christelijke gemeente, Carola van der Kruk-de Boer; 
uitg. Brevier, Kampen, 2015; ISBN 978 94 9158 355 1; 111 blz.; € 12,50.