Dat is een van de aanbevelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie voor Wetenschappen (KNAW) in het gisteren gepubliceerde rapport ”Klaar om te wenden”, over de toekomst van de academische bestudering van religie en theologie in Nederland. Het is samengesteld door een verkenningscommissie, die in december vorig jaar al de voorlopige bevindingen publiceerde.

De KNAW-commissie stelt dat de behoefte aan deskundigheid inzake religie „urgenter is dan ooit”, vanwege onder meer de „toegenomen spanningen in de samenleving en de vele mondiale conflicten die religieus gekleurd zijn.” Aan die behoefte wordt echter onvoldoende voldaan, vanwege de versnippering van theologie- en religiestudies. Die maakt dat hun werk te weinig zichtbaar is in het publieke domein. Daardoor lijken ze weinig toe te voegen en komt het voortbestaan van de studie van religie „op een aantal plekken onder grote druk” te staan, analyseert de commissie. Er is niet goed gereageerd op bezuinigingen en rendementsdoelstellingen die vanuit Den Haag werden opgelegd.

Om dat te ondervangen bepleiten de opstellers „versterking, vernieuwing en verbreding.” Voor de confessionele en levensbeschouwelijke instellingen signaleert de commissie in dat kader de „uitdaging om naast de sterke binding met de eigen achterban ook voor een goede inbedding te zorgen in de academische structuur en cultuur. Dit is essentieel voor zowel de continuïteit als voor de borging van de academische kwaliteit.”

De keuze van de PThU om zich te vestigen bij een tweetal brede universiteiten is een goed antwoord op deze uitdaging, aldus de opstellers van het rapport. Ook de groeiende samenwerking tussen TUA en TUK ervaart de commissie als positief, maar daarmee is de toegang tot de kennis en het discours van een brede universiteit nog niet gewaarborgd, vreest zij. „De commissie is van mening dat een verdere academische inbedding in samenwerking met een brede universiteit, maar met behoud van eigen identiteit, een volgende noodzakelijke stap is zowel vanuit een maatschappelijk als vanuit een academisch perspectief.”

Academy of Religion

Verder moeten de opleidingen samen een visie ontwikkelen op het vakgebied en afspraken maken over wie op welk terrein werkzaam is. Om dat te bereiken, is op termijn de oprichting van een Netherlands Academy of Religion (NAR) nodig. Die zou als een „laboratorium” en „platform” kruisbestuiving moeten organiseren en faciliteren.

De rapporteurs verbinden meteen een inhoudelijk advies aan het onderzoek dat door de op te richten NAR zou moeten worden aangestuurd. Ze signaleren dat de „religieuze diversificatie en de globalisering” het „problematisch” maken om „klassieke op het christendom gebaseerde begrippen en structuren leidend te laten zijn.” Er is volgens hen behoefte aan een fundamentele bezinning op „het religiebegrip zelf”, dat interreligieus en interdisciplinair zou moeten worden ingevuld. De focus van een samenwerkingsprogramma zou daarom moeten komen te liggen op „geleefde religie”: „Niet de geloofsleer, maar de verschijningsvormen van de beleefde en geleefde religie en/of spiritualiteit, institutioneel en individueel, vormen het uitgangspunt van onderzoek.”

Middelbaar onderwijs

Het rapport ziet verder dat in het publieke domein te vaak „niet-gekwalificeerde opiniemakers voor kenners van religie doorgaan.” Er is behoefte aan meer genuanceerde kennis. Daarvoor is een appel aan de wetenschappen niet voldoende, aldus de commissie. Ze onderstreept daarom het pleidooi om religie een vaste plaats te geven in het middelbaar onderwijs, zoals in Denemarken en Duitsland al gebruikelijk is.

Lees ook:

Nood drijft religiestudies in elkaars armen

TUK bezint zich met voet op rem

Vooral meer aandacht voor religiegeschiedenis nodig

Wetenschap heeft theologie nodig