Wie een ruimere groep recidivisten in het vizier neemt, ontdekt dat 12 procent van de daders bijna 40 procent van de strafzaken op zijn geweten heeft. Deze cijfers presenteerde justitieonderzoeker B. S. J. Wartena donderdag op een WODC-conferentie over het thema ”Bekenden van Justitie”.

Veelplegers houden zich met name bezig met inbraak en diefstal. Wie in vijf jaar tijd meer dan drie strafzaken had, wordt door justitie als veelpleger beschouwd. Relatief veel van hen zijn geboren in Marokko, Suriname of de Antillen. Bij hun eerste strafzaak waren zij gemiddeld 21 jaar oud.

De kans op een criminele loopbaan is het grootst bij hen die al zeer jong met de politie in aanraking zijn gekomen en bij allochtonen, dat concludeerde drs. A. J. J. Slotboom, beleidsadviseur van het Parket-Generaal in Den Haag, donderdag. Nadat iemand de 40-jarige leeftijd bereikt heeft, komt er meestal een eind aan die criminele loopbaan. De groep wordt er dan te oud voor.

Voor driekwart van hen die met de politie in aanraking komen, geldt dat het bij een eenmalig contact blijft. Ieder volgend delict dat gepleegd wordt, maakt echter de kans op een criminele loopbaan groter. Mannen hebben een grotere kans om veelpleger te worden dan vrouwen. Ook geldt dat wanneer het eerste delict een geweldsdelict is, de kans op recidivisme groter is.

Slotboom kwam tot de conclusie dat het vooral van belang is te voorkomen dat iemand een veelpleger wordt. Dat is effectiever dan het sleutelen aan hen die al de status van veelpleger hebben. Het geven van een lichte taakstraf als reactie op beginnende criminaliteit is daarom niet adequaat. Bij volwassen nieuwkomers, bij wie de kans op herhaling gering is, volstaat een kale straf zonder verdere begeleiding. Ook ten aanzien van notoire veelplegers kan daarvoor gekozen worden. Dat zijn mensen waarbij toch niets meer helpt.

Een belangrijk deel van de veelplegers is verslaafd. Verslavingsdeskundige dr. W. M. J. Koeter analyseerde de resultaten van de verslavingszorg aan delinquenten, waarbij geen dwang maar wel drang werd uitgeoefend. Vanwege allerlei oorzaken (capaciteitsgebrek en gebrek aan medewerking bij de verslaafden) werd slechts 10 procent van de doelgroep bereikt. De resultaten waren ook niet indrukwekkend. Bij succesvol behandelden is er wel een daling van het aantal delicten, maar ze blijven zich misdragen.

Maakt het vrijgeven van drugs of althans het verstrekken van heroïne aan zwaarverslaafden, niet aan veel criminaliteit een eind? Koeter is daar niet zo zeker van. Hij wees erop dat hoewel alcohol niet in het strafrecht zit, alcoholverslaving toch een groot aantal delicten oplevert.

Vanuit de regiopolitie Amsterdam-Amstelland werd geconstateerd dat tal van veelplegers nooit bij justitie terechtkomen. Als veelplegers hun werkstraf niet afmaken of er zelfs niet aan beginnen, dan gebeurt er niets. In de praktijk is er geen stok achter de deur.

Rechtsfilosoof dr. H. J. R. Kaptein zette vraagtekens bij het nut van detentie. In de gevangenis worden mensen er niet beter op. Is het niet veeleer zo dat gevangenisstraf een criminele levensloop stimuleert? Hij beklemtoonde dat een verhoging van de kans om gepakt te worden, buitengewoon belangrijk is voor het bestrijden van de recidive.