Cees Steutel schreef een boek over de Waalse gemeente in Vlissingen, die tot 1825 heeft bestaan. Van het kerkgebouwtje van dit Franstalige kerkgenootschap werden enkele jaren geleden restanten blootgelegd. Het gebouw is in 1809 verwoest bij een Engelse beschieting. Steutel: „Dit boek is een monument voor al die mensen binnen de Waalse kerk die zich in de loop van 250 jaar belangeloos voor hun medemens hebben ingezet.”

De oorsprong van de Waalse kerk in de Scheldestad gaat terug tot 1572, het jaar waarin Vlissingen zich achter de Opstand schaarde. Veel protestanten uit het huidige Noord-Frankrijk en Wallonië vluchtten in de jaren daarna naar de Noordelijke Nederlanden. Zo ontkwamen zij aan vervolging door de Spaanse overheersers. Ze kwamen onder meer terecht in Dordrecht en Zeeuws-Vlaanderen, maar ook in Vlissingen.

Eglise Wallonne

De Franstalige gereformeerden namen in 1635 hun eigen kerkgebouw in deze stad in gebruik, volgens de overlevering een eenbeukige, rechthoekige zaalkerk zonder toren die in de Korte Vlamingstraat, vlak bij de hoek met de Peperdijk, stond. Van het bedehuis bestaat geen enkele afbeelding meer. De archieven van de Eglise Wallonne de Flessingue (Waalse Kerk van Vlissingen) zijn verloren gegaan.

In zijn boek belicht Vlissinger Steutel de bewogen geschiedenis van de gemeente, die in haar hoogtijdagen 350 lidmaten uit alle lagen van de bevolking telde. De Waalse gemeente had niet veel geld, maar zette zich toch in voor mensen aan de onderkant van de samenleving. Daarnaast ontfermde de gemeente zich over de Franstalige vluchtelingen die ook aan het eind van de zeventiende eeuw in Vlissingen nog een veilig heenkomen zochten, nu om aan de onderdrukking van de Franse koning Lodewijk XIV te ontkomen.

Steutel: „De Waalse kerk stond in een dichtbevolkte Vlissingse buurt die na 1875 door scheepswerf De Schelde is onteigend en afgebroken. De Schelde had de grond nodig om uit te breiden. Het heeft mij altijd geïntrigeerd hoe dat drukke en levendige stadsdeel eruit heeft gezien. Er stonden heel veel huizen, pakhuizen, cafés, alles dicht op elkaar.”

De buurt telde volgens de auteur meerdere kerken en een synagoge. „Ik had geen vooropgezet plan om juist over de Waalse kerk te schrijven, het boek is gewoon gaandeweg ontstaan. Daarbij kwam mijn religieuze achtergrond wel van pas. Mijn ouders waren lid van de gereformeerde kerk in Vlissingen, er was dus al een extra stuk betrokkenheid bij het onderwerp.”

Steutel schrijft dat het Vlissingse stadsbestuur tot 1795, het begin van de Franse Tijd, een stevige vinger in de pap had in het kerkbestuur van de Waalse kerk. Zo moest het boetereglement voor kerkelijke ambtsdragers door het stadsbestuur worden goedgekeurd en vastgesteld. Ook benoemingen van predikanten moesten altijd eerst groen licht krijgen, voordat ze definitief werden. Daar stonden financiële tegemoetkomingen van gemeentewege tegenover.

Bekijken

In 2007 en 2008 zijn fundamenten van de Waalse kerk deels blootgelegd op het voormalige Scheldeterrein. Steutel zou het fijn vinden als die overblijfselen, eventueel met spotjes bijgelicht, zichtbaar werden gemaakt door er een plaat van onbreekbaar glas overheen te leggen die mensen kunnen betreden, zodat ze de archeologische vondsten goed kunnen bekijken. „Ook een informatiebord waarop te lezen is dat de Waalse kerk hier stond, zou niet misstaan.”

Boek over Waalse kerk na lang onderzoek

Het boek ”De Waalse kerk van Vlissingen” is de vrucht van jarenlang onderzoek van Cees Steutel naar de Franstalige protestantse geloofsgemeenschap en de Franse scholen in Vlissingen en de mensen die daarbij betrokken waren in de periode 1572-1825. Steutel belicht het kerkelijk leven van de Waalse gemeente, de predikanten, de zorg voor armen en gebrekkigen, de families die nauw betrokken waren bij de Waalse kerk en de conflicten met andere kerken. Het boek heeft een hard omslag, is ingenaaid en gebonden en telt ruim 50 illustraties. De uitgave werd 22 april overhandigd aan burgemeester Demmers van Vlissingen en aan ds. R. Dewandeler van de Waalse kerk in Middelburg.

De Waalse kerk van Vlissingen, Cees Steutel; eigen uitgave, 2015; ISBN 978-90-9028904-5; 165 blz.; € 13,50.