De scriba van de generale synode van de Protestantse Kerk is lid van het moderamen. Wat is het moderamen?

De generale synode van de Protestantse Kerk bestaat uit 75 leden en vergadert in principe twee keer per jaar, in het voor- en najaar. Het dagelijks bestuur van de generale synode wordt gevormd door het moderamen of synodebestuur. Dat synodebestuur vergadert iedere week en regelt de lopende zaken in de kerk en bereidt de zittingen voor van de kleine synode (een college dat bestaat uit enkele tientallen synodeleden en vooral zaken van financiële en personele aard bespreekt) en de generale synode.

De scriba zit dus in het moderamen. Moet hij lid zijn van de synode als hij benoemd wordt?

Het moderamen van de generale synode van de Protestantse Kerk kent één lid, de scriba, dat voor vijf jaar –vóór de herziening van de Protestantse Kerkorde die enkele jaren geleden is uitgevoerd voor vier jaar– benoemd wordt en géén lid hoeft te zijn van de generale synode. De andere moderamenleden, ook de preses, zijn wél lid van de synode. De scriba wordt benoemd door de synode uit de predikanten van de kerk. Het is een stilzwijgende overeenkomst dat hij of zij gepromoveerd theoloog is. De scriba kan één keer worden herbenoemd en in totaal dus tien jaar aanblijven als scriba.

Dr. A. J. Plaisier is in april 2016 acht jaar scriba. Waarom dan nu al spreken over zijn opvolging?

Door wijzigingen in de Protestantse Kerkorde is de termijn van de preses en de scriba verlengd. Onder de oude Protestantse Kerkorde mocht de scriba twee termijnen van vier jaar in functie blijven. Omdat de zittingstermijnen van de synodeleden langer werden, werd ook de zittings­periode van de scriba en de preses verlengd van vier naar vijf jaar, met de mogelijkheid van een eenmalige herbenoeming. Dr. Plaisier heeft tijdens de bespreking van deze kerkordewijziging echter aangegeven dat hij, benoemd onder de oude kerkorde, zich ook aan de oude termijnen wenst te houden. Dat betekent dat hij in april 2016 terugtreedt.

Hoe belangrijk is een scriba?

De scriba is voor de Protestantse Kerk, samen met de preses, het gezicht van de kerk. De rol van de preses is voornamelijk organisatorisch. Zo leidt de preses de vergaderingen van het moderamen en de kleine en de generale synode. De functie van scriba is meer inhoudelijk. Hij of zij schrijft notities die besproken worden in de generale synode, bereidt de rapporten inhoudelijk voor en voert wijzigingen door in rapporten en notities na bespreking in de synodevergaderingen. Hij of zij is, kortom, het boegbeeld van de kerk, zowel intern als extern.

Hoe krijg je in een brede kerk met veel stromingen een kandidaat die voor iedereen aanvaardbaar is?

Het vervullen van de functies van scriba en –in mindere mate– van de preses van de generale synode is altijd een lastige kwestie in de Protestantse Kerk. Het synode­bestuur wil graag een zeker evenwicht hebben in de bemensing van belangrijke en gezichts­bepalende functies. De praktijk leert dat er vooraf soms veel discussie kan zijn over gekandideerde –of juist niet-gekandideerde– personen, maar dat na de verkiezing een scriba of een voorzitter snel het vertrouwen krijgt van de hele kerk. Zo ging het in 2008 ook rond de benoeming van dr. A. J. Plaisier. Er werd zelfs actiegevoerd door synodeleden om ook nog een andere persoon te kandideren.

Nog een jaar te gaan tot de feitelijke benoeming van een nieuwe scriba. Wat gaat er nu gebeuren?

De kerkorde van de Protestantse Kerk stelt dat de synode de inhoud van het werk van de scriba regelt in een zogenoemde ”instructie”. Daarover praten de synodeleden vanavond. Ze doet dat achter gesloten deuren (in comité), omdat alle zaken die over personen gaan besproken moeten worden in een besloten zitting van de synode. Als de synode het profiel opgesteld heeft, wordt er een soort sollicitatieronde gestart. Vervolgens komt het synode­bestuur met een voordracht van een kandidaat aan de synode.

Een laatste vraag: wie gaat het worden?

Daar is door buitenstaanders op dit moment niets over te zeggen. Het moet een predikant zijn, zegt de kerkorde. En de praktijk leert dat het een predikant dient te zijn van een bepaald theologisch niveau met uitstekende communicatieve vaardigheden. Ongetwijfeld zal er over de kandidaat te zijner tijd verschillend gedacht worden, maar het is ook zo goed als zeker dat hij of zij na benoeming en na een gewennings­periode op het vertrouwen van de synode kan rekenen.