Zo kregen de kopten die in februari door IS-strijders op een strand van Libië werden onthoofd de martelaarsstatus. Koptische kunstenaars verwerkten de YouTube-beelden in kunstuitingen.

Dat zei dr. M. Immerzeel gisteravond in zijn lezing aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA) over kunst in relatie tot christelijke kerken in het Midden-Oosten. De lezing werd georganiseerd door het genootschap Ex Oriente Lux. Dit genootschap wil de studie en kennis van de beschaving van het oude Midden-Oosten bevorderen en brengt geïnteresseerden met elkaar in contact. Dr. M. Immerzeel is verbonden aan het Paul van Moorsel Centre for Christian Art and Culture in the Middle East, een onderzoekscentrum dat in januari van de Leidse universiteit naar de Vrije Universiteit in Amsterdam verhuisde.

In zijn lezing, ”Geloven is lijden. Kunst en religieuze identiteit in Egypte en Syrië”, betoogde dr. Immerzeel dat de verschillen tussen de christelijke kerken in het Midden-Oosten terug zijn te voeren op onenigheid over de twee naturen van Christus. Na het concilie van Chalcedon in 351 ontstonden er twee hoofdtypen kerken.

Tot de ene tak behoren Byzantijnse, Grieks-orthodoxe en andere oosters-orthodoxe kerken, terwijl de tweede tak bestaat uit Syrisch-orthodoxe kerken, Armeense, de Ethiopische-orthodoxe en Koptisch-orthodoxe kerken. Koptisch betekent volgens dr. Immer­zeel Egyptisch. „Daarom is de term Koptische Kerk van Egypte eigenlijk dubbelop.”

Vanwege de onderlinge ver­kettering hebben de kerken in het Midden-Oosten behoefte aan ontstaansmythen die de eigen identiteit onderstrepen, stelt dr. Immerzeel. Hij noemde als voorbeeld de theorie dat kopten rechtstreeks van de farao’s zouden afstammen.

Vanaf de vierde eeuw ontstond de legendevorming rondom de reis van Jozef en Maria met Jezus naar Egypte. Tegenwoordig weten koptische christenen allerlei plaatsen in Egypte aan te wijzen die verband zouden houden met het verblijf van de „heilige familie” in Egypte. Volgens de kopten heeft Jezus Christus Zelf tijdens Zijn verblijf in Egypte de liturgie van de koptische kerken ingevoerd en mag die daarom ook nooit worden veranderd.

In kunstuitingen treden soms merkwaardige vermengingen op, zo liet dr. Immerzeel tijdens zijn lezing met beelden zien. In de Egyptische kunst werd de moeder­godin Isis afgebeeld terwijl zij haar zoon Horus de borst geeft. Dit beeld van een zogende moeder kwam in de middeleeuwen terug in afbeeldingen van Maria als de Moeder Gods die het Kind Jezus voedt.

Ten onrechte menen kopten volgens dr. Immerzeel dat de afbeelding van Sint-Joris en de draak een authentiek koptische voorstelling is.