De laatste twintig jaar is over het milieu-, energie- en klimaatbeleid onderhandeld, zonder veel input van de mensen die de uitkomst van de onderhandelingen aan den lijve zullen voelen. Zakelijke aspecten stonden steeds voorop, in plaats van de prioriteiten van gewone mensen.

Het gevolg is dat schone lucht, hernieuwbare energie en groene zones al te vaak moesten wijken voor de opvatting dat milieuvriendelijke wetgeving ten koste gaat van bedrijven en uiteindelijk de economie schade toebrengt.

Het goede nieuws is dat er zich een nieuw patroon van burgerparticipatie aftekent, vooral in ontwikkelingslanden, met frisse ideeën en nieuwe stemmen in het debat. Over de hele wereld eisen burgers dat hun regeringen oog hebben voor milieukwesties, en hun noden en prioriteiten op de eerste plaats zetten.

Steden

Verschillende jaren werd het debat over het milieu in de VS en Europa gekenmerkt door een focus op abstracte principes en politiek gekibbel. Tot op zekere hoogte valt dit te begrijpen. De weerstand tegen een strenger milieubeleid vanuit de olie-industrie, politieke partijen en een deel van de media is enorm geweest.

Maar als gevolg daarvan kregen we een discussie die ver was afgedreven van de kwesties die het belangrijkst zijn voor gewone mensen. In plaats van te discussiëren over inefficiënt openbaar vervoer en vervuilde lucht die het leven van miljarden mensen zuur maakt, had men het over koolstofhandel, uitstootreductie en de industrialisering van China.

Gelukkig gaat de discussie nu weer over de alledaagse werkelijkheid. Binnen nog geen 35 jaar zal ongeveer 66 procent van de wereldbevolking in steden leven. Veel van deze groei zal zich in ontwikkelingslanden afspelen, vooral in Afrika. In Latijns-Amerika leeft al bijna 80 procent van de mensen in verstedelijkt gebied.

Voor stadsbewoners kan het milieu een topprioriteit zijn. Als droogte de watervoorraden van Sao Paolo blijft bedreigen bijvoorbeeld, zou dat op een drama kunnen uitlopen voor deze grootste stad van Latijns-Amerika. Deze en andere crises bieden een mogelijkheid voor burgers om het heft in handen te nemen en innovatieve oplossingen te zoeken die ook anderen kunnen inspireren.

Luchtvervuiling

Wanneer regeringen en gemeentebesturen hun inwoners vragen naar hun prioriteiten en behoeften, is het antwoord duidelijk. Chili heeft zich als eerste in de regio ingezet om de behoeften van burgers op het gebied van milieu en klimaat in kaart te brengen. Volgens een peiling is luchtvervuiling het eerste waar Chilenen zich wat betreft het milieu zorgen over maken (33 procent), gevolgd door afval (21 procent) en lawaai (11 procent). Ook bij Costa Ricanen vinden we deze top drie terug.

In China groeit milieubescherming snel uit tot een van de belangrijkste thema’s onder de bevolking. Dat bleek recent ook uit een video over luchtvervuiling, gemaakt door een journalist, die online in één week tijd 200 miljoen keer bekeken werd.

In de wereld van vandaag verwachten mensen meer van hun land en stad dan groei en winkelcentra. De Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank liet een peiling uitvoeren onder 5000 burgers in Bogota, Buenos Aires, Lima, Mexico-stad en Sao Paulo. Daaruit bleek dat burgers meer transparantie willen in het stadbestuur, meer inspraak bij de besluitvorming en meer levenskwaliteit.

Dergelijke peilingen maken ook duidelijk dat mensen begrijpen dat klimaatverandering hen zal treffen. Ze willen dat regeringen meer doen om het milieu te beschermen.

Klimaatverdrag

De onderhandelaars voor een wereldwijd klimaatakkoord in Parijs later dit jaar zouden hiervan nota moeten nemen. Voor schimmige beslissingen en onheldere prioriteiten krijgen ze waarschijnlijk geen publieke steun meer. Alleen al daarom is het cruciaal dat regeringen de bezorgdheden van hun burgers serieus nemen.

Nationale en lokale politici moeten zich aan steeds hogere standaarden voor milieubescherming houden. Er breekt een nieuw tijdperk aan van burgerparticipatie en -controle. Er komen kansen voor een echt inclusieve benadering, waarbij burgers daadwerkelijk worden betrokken bij de besluitvorming rond het milieu. En die burgers zouden weleens meer kunnen bereiken dan de elites die achter gesloten deuren onderhandelen.

De auteur is oprichter en directeur van de denktank Nivela en leidt de burgergroep Costa Rica Limpia.