Dr. A. H. van Veluw, voorzitter van de Confessionele Vereniging (CV) in de Protestantse Kerk, gebruikte het voorbeeld woensdagmiddag tijdens de landelijke conferentie van de CV in Nijkerk. De ongeveer 200 aanwezigen bogen zich over de vraag hoe de islam theologisch te duiden is. Dr. Van Veluw schetste drie mogelijkheden: „Is de islam uit God? Dan moeten we hem aanvaarden. Is de islam uit de mens? Dan zal deze godsdienst verdwijnen. Of is de islam uit de boze? Dan moeten we hem bestrijden.”

Het karakter van de islam is moeilijk helemaal te peilen, zo bleek. Eenduidige antwoorden voldoen vaak niet. De uitkomst van de conferentie was dat de waarheid in het midden ligt. De meeste sprekers die hun licht over het onderwerp lieten schijnen, kwamen tot de conclusie dat de islam zowel goddelijke als wereldlijke als satanische invloeden kent.

Dr. Gé Speelman, jarenlang predi­kante in algemene dienst van de Nederlandse Hervormde Kerk ten behoeve van de relatie met moslims, stond met name stil bij de overeenkomsten. Ze wees op de gedeelde abrahamitische afkomst van zowel jodendom en christendom als islam.

Die overeenkomsten maken het mogelijk het gesprek aan te gaan, betoogde ze. „Om daarna ook duidelijk te kunnen maken wat de verschillen zijn, want ik geloof dat de christelijke traditie méér weet over God dan de islamitische. Maar dat betekent niet dat die ander helemaal niks te berde te brengen heeft over God.”

Ze voelt zich in die benadering gesteund door de Amerikaans-Kroatische theoloog Miroslav Volf. „Ik wil me bewegen tussen de stelling dat jodendom en islam andere wegen tot het heil zijn en de stelling dat alles wat in de joodse en de islamitische traditie is gezegd, demonisch zou zijn.”

Dr. Bernhard Reitsma, hoog­leraar kerk in de context van de islam aan de Vrije Universiteit, erkende eveneens dat de islam niet buiten God om is ontstaan, hoewel hij daar geen verregaande conclusies aan wil verbinden. „Is Mohammed door God geïnspireerd? Zo zou ik het niet willen zeggen, maar ik kan ook niet uitsluiten dat God heeft geprobeerd om hem te bereiken.”

Het probleem is dat Mohammed wellicht is misleid door boze machten én dat de mense­lijke reactie van Mohammed tekortschoot, beargumenteerde dr. Reitsma. „Daarom zeg ik: De islam is óók uit de mens, omdat de mens verantwoordelijk is en blijft voor hoe hij reageert op wat God kenbaar maakt in de schepping en de openbaring.”

Het meest kritisch toonde zich Rien van der Toorn, werker onder Afghaanse en Iraanse vluchtelingen. Toch vond ook hij niet dat Allah een afgod genoemd kan worden. „Maar Allah kan wel het zicht op God als Vader ver­troebelen. Satan maakt vaak gebruik van halve waarheden.”

Hij wees verder op de wijd­verbreide praktijk van angst die kenmerkend is voor de islam. „Al toen Mohammed zijn open­baringen kreeg, vervulde hem dat met angst en twijfel. Ook vandaag worden angst en geweld in naam van de islam verbreid; zie hoe christenstudenten in Kenia onlangs werden vermoord.”

Toch mogen die feiten er niet toe leiden dat moslims gedemoniseerd worden, waarschuwde Van der Toorn, die zelf met een Iraanse vrouw is getrouwd en moslims als buren heeft. „Als je de islam aanvalt, maak je de situatie vaak alleen maar erger. Er is maar één manier om moslims uit te nodigen tot het geloof, en dat is door liefde te tonen.”

Tijdens een forumdebat deden, naast de inleiders, ook ds. C. W. Rentier van Evangelie & Moslims en de ex-moslim Haithm mee. Een deel van de discussie spitste zich toe op de religiekritiek van Karl Barth op zowel islam als christendom. Zodra het christendom een systeem wordt, gaat de aantrekkingskracht verloren, betoogden verschillende sprekers. Ex-moslim Haithm zag dit als een van de grote verschillen met de islam. „Moslims hangen aan een religie. Ik hang aan een relatie.”