Alleen al in Nederland verblijven enkele honderden koptische asielzoekers, schat bisschop Arsenious el-Baramousy van de Koptisch-Orthodoxe Kerk in Nederland. Hoe ongelooflijk de verhalen van sommigen van hen zijn, blijkt uit het relaas van de 22-jarige Peter Makram Barakat. Zeven maanden geleden ontvluchte deze jonge kopt het sektarische geweld in zijn land.

De problemen begonnen een paar jaar geleden, toen president Morsi van de islamitische moslimbroederschap aan de macht kwam. Peter werkte samen met een andere kopt in een elektronicawinkel, dat naast een bedrijf zat waar moslims van de broederschap werkten. „Zij zetten de directeur van de winkel onder druk om ons te ontslaan, omdat de moslimsbroeders geen christenen als buren dulden”, vertelt Peter.

Bekeren of sterven §

Toen Peter en zijn collega weigerden op te stappen, gingen de moslims over tot drastische maatregelen. „Ze namen de inkopen die ik voor de winkel had gedaan in beslag. Hierdoor kwam de winkeleigenaar in de problemen en hij kon toen niet anders dan ons wegsturen.”

Onder het bewind van de moslimgezinde Morsi hadden christenen het nog zwaarder dan voor de revolutie onder Mubarak. „De moslimbroeders dwongen christenen zich tot de islam te bekeren of te sterven”, zegt Peter. „Morsi wilde de hele samenleving islamiseren. Wanneer je geen bewijs op zak had dat je lid was van de moslimbroederschap, kreeg je geen hulp van de overheid. En christenen kregen zelfs geen enkele bescherming.”

Door de toenemende dreiging werd Peter angstig. „Wanneer ik naast een moslim met een lange baard in de bus zat, begon ik helemaal te zweten.” Peter vluchtte naar een stad in Oost-Egypte waar relatief veel christenen woonden.

Kruisje op de polsen

Samen met zijn 31-jarige neef Ashraf Kamal startte hij een taxibedrijfje. Op een kwade dag stapten er twee moslims in. „De kleine kruisjes die aan de binnenkant van onze polsen stonden getatoeëerd verrieden dat we christenen waren”, vertelt Peter. Bij kopten is het traditie om bij baby’s vlak na de geboorte een klein kruisje aan de binnenkant van de polsen te tatoeëren.

De twee islamitische passagiers gaven Peter een cassettebandje waarop Koranrecitaties stonden en sommeerden hem om deze af te spelen. „Uit angst om niet te worden vermoord heb ik gedaan wat ze vroegen”, verklaart Peter. De moslimbroeders zeiden dat het christendom een valse godsdienst is en eisten dat Peter en zijn neef zich tot de islam zouden bekeren. „Om hun te laten geloven dat ik moslim zou worden, zei ik dat ik me zou bekeren.”

Maar zijn neef Ashraf weigerde zijn geloof te verloochenen, zelfs niet voor de schijn. Hierop dwongen ze de taxi te laten stoppen bij een benzinepompstation. Terwijl Peter afrekende voor de tankbeurt zag hij hoe de twee moslims de keel van zijn neef doorsneden en zijn lichaam in een lege benzineput dumpte. „Maar ik was te bang om Ashraf te hulp te schieten, want dat zou onherroepelijk ook mijn dood hebben betekend.”

Peter vluchtte via Italië naar Nederland. Uit angst te worden uitgezet heeft hij zich nog niet bij de IND gemeld. Momenteel woont hij op een kamer bij een geloofsgenoot van de Maagd Mariaparochie van de Koptisch-Orthodoxe Kerk in Amsterdam-Noord.

Verloofd

Het verhaal van Peter staat niet op zichzelf. De 29-jarige koptische asielzoeker Nady (een fictieve naam) meldde zich toen hij anderhalf jaar geleden naar Nederland vluchtte wél bij de IND. Ook zijn verhaal over het religieuze extremisme is bijna te ongelooflijk voor woorden.

De nachtmerrie voor hem en zijn koptische familie begon in 2006. „Mijn broer was verloofd met een koptisch meisje, maar dat werd door een salafistische groepering niet getolereerd omdat het meisje zich volgens hen kort daarvoor tot de islam zou hebben bekeerd”, vertelt Nady.

De familie dook samen met de verloofde van zijn broer onder. Tot op de dag van vandaag is zij spoorloos. De salafistische moslims beschuldigden Nady’s familie en de kerk van de ontvoering van een moslima. „Om erachter te komen waar ze waren, martelden ze een van mijn broers, maar toen hij niets zei omdat hij niets wist sloegen ze hem de schedel in, waardoor hij stierf.” De politie zette personeel van het ziekenhuis onder druk om een overlijdensakte te tekenen waarop stond dat zijn vermoorde broer een natuurlijke dood was gestorven.

Na de begrafenis vluchtte de familie naar het buitenland: één broer ging naar Zuid-Afrika, een andere broer vertrok naar België en een zus zocht samen met haar man haar toevlucht in Dubai. „Alleen mijn ouders en een oudere zus wonen nog in Egypte.”

Met messen gestoken

Nady vluchtte naar Jordanië. Na de val van Mubarak in 2011 keerde Nady terug, in de veronderstelling dat zijn vaderland er nu veiliger op geworden was. „Meteen bij aankomst op het vliegveld van Caïro werd ik er door de veiligheidsdienst uitgepikt. In een apart kamertje verhoorden agenten mij over de verdwijning van mijn broer en zijn verloofde.”

Een paar dagen later werd Nady thuis door vijf salafisten opgezocht en met messen in zijn benen gestoken. „Ik lag één maand in het ziekenhuis en ben twee keer aan mijn benen geopereerd.”

De salafisten kwamen hem later opzoeken in het ziekenhuis, maar Nady wist net op tijd te ontkomen en vluchtte terug naar Jordanië, waar hem een werkvisum werd geweigerd omdat hij door zijn verwondingen niet kon werken. „Met gevaar voor eigen leven keerde ik terug naar Egypte, waar ik, achterna gezeten door de salafisten, de achtergelaten huizen van mijn gevluchte broers en zus heb verkocht alvorens ik naar Nederland vluchtte.”

Geen bewijs

Nady’s eerste asielaanvraag werd resoluut afgewezen. „Mijn advocaat adviseerde mij om een onafhankelijke arts een medisch rapport van mijn verwondingen aan mijn benen te laten opmaken en een rapport van een psycholoog te laten schrijven. Maar de IND zei: Wij geloven jou niet. Dit is geen bewijs.”

De IND eiste volgens Nady een officieel gestempeld document van de Egyptische autoriteiten waarop stond dat hij zijn land wegens moslimgeweld was ontvlucht. Weer werd zijn asielaanvraag afgekeurd. Wanhopig schreef de kopt twee brieven aan koning Willem-Alexander, een brief aan voormalig staatssecretaris van Justitie Teeven en ook een brief aan premier Rutte. Rutte liet niets van zich horen en van de Rijksvoorlichtingsdienst kreeg Nady een nietszeggend briefje retour. „Teeven durfde me zelfs terug te schrijven dat dit niet zijn probleem was en dat ik mij maar moest wenden tot de IND voor een oplossing.”

Uiteindelijk sprong bisschop Arsenious el-Baramousy persoonlijk in de bres voor Nady. Hij liet de Koptisch-Orthodoxe Kerk in Egypte onderzoek doen naar Nady’s verhaal en kwam met officieel bewijs dat Nady door moslimextremisten in Egypte ernstig is bedreigd en zijn leven niet zeker is wanneer hij terugkeert.

Dit bewijs en een persoonlijke brief van de bisschop werden tijdens een rechtszitting ingebracht, maar ook dit werd resoluut van tafel geveegd. „Nederland heeft de mond vol van mensenrechten, alleen ik heb er niets van gemerkt”, zegt Nady teleurgesteld.

Als mogelijke oorzaak van het telkens afwijzen van zijn asielaanvraag noemt Nady de onwetendheid van de Nederlandse overheid als het om vervolgde kopten gaat. „Christenen in Irak en Syrië krijgen wel een verblijfsvergunning, omdat iedereen weet hoe beestachtig Islamitische Staat andersgelovigen vervolgt. Maar in Egypte worden in specifieke gevallen soms ook christenen door moslimextremisten vervolgd. Het wordt de hoogste tijd dat de Nederlandse regering wakker wordt en haar ogen voor de kopten opent.”

Struisvogelpolitiek

Bisschop Arsenious el-Baramousy denkt ook aan struisvogelpolitiek van de Nederlandse overheid als het om de problematiek van de koptische asielzoekers gaat. Precieze aantallen heeft de bisschop niet, maar hij schat dat het om honderden gevluchte Egyptische christenen gaat, die verspreid over de zeven parochies van de Koptisch-Orthodoxe Kerk in Nederland worden opgevangen.

De bisschop is echter niet tot in detail op de hoogte van alle individuele gevallen en durft daarom niet met zekerheid te zeggen of er meer schrijnende gevallen zoals dat van Nady zijn. Toch roept de koptische bisschop de Nederlandse regering ertoe op serieus aandacht aan deze problematiek te besteden. „Wanneer onze vervolgde broeders en zuster aantoonbaar voor het sektarisch geweld uit Egypte zijn gevlucht, mag dit niet worden genegeerd en moet hun zonder tegenwerking een asielstatus worden verleend.”

De Egyptische jurist Akram Shawki kent meerdere schrijnende gevallen van koptische asielzoekers van wie de asielaanvraag door de IND is afgewezen. Met zijn stichting Arab Hope zet hij zich in voor verdrukte Arabieren in onder meer Egypte. „Beleidsmedewerkers van de IND wijzen met name de asielaanvragen van koptische vluchtelingen vaak af”, weet hij uit eigen ervaring. „Daar waar gevluchte christenen uit Syrië en Irak tegenwoordig soms binnen enkele weken een verblijfsvergunning krijgen, zijn kopten jaren bezig en dan nog is het besluit negatief.” Als mogelijke oorzaak noemt Shawki dat de IND denkt dat Egypte een veilig land is voor christenen.

Ambtsbericht

Juridisch medewerker Marnix Visscher van de interkerkelijke organisatie Stichting Gave, die zich inzet voor vluchtelingen, herkent het probleem. De jurist twijfelt dan ook aan de betrouwbaarheid van het ambtsbericht van het ministerie van Buitenlandse Zaken over Egypte waar de IND zich op baseert. „We hebben het voornemen om de informatie in dit bericht te verifiëren.”

Woordvoerder Arend Pleysier van Open Doors bevestigt de toename van het aantal vluchtende kopten. „We baseren ons op onze christelijke partnerorganisaties in Egypte. Zij maken steeds vaker melding van christenen die het wegens de dreigingen niet meer zien zitten en naar Europa vluchten.”

Tweede Kamerlid Voordewind van de ChristenUnie wil het er niet bij laten zitten. „Wij onderhouden al jaren goed contact met de koptische gemeenschap, zowel in Nederland als in Egypte. Ik herken het beeld dat het voor koptische christenen zeer moeilijk wordt gemaakt om als vluchteling te worden aangemerkt.”

Hij treedt niet in het geval van Peter, omdat deze via Italië naar Nederland is gekomen en om die reden in Italië een asielaanvraag moet doen. In het geval van Nady heeft Nederland volgens hem wel verplichtingen. „Het is vrijwel onmogelijk om te bewijzen dat je daadwerkelijk een slachtoffer bent. Als een verklaring van een arts en een vooraanstaand bisschop niet worden geaccepteerd, hoe kun je dan aantonen dat je bescherming nodig hebt? Een handtekening van de dader? Ik wil van de nieuwe staatssecretaris Dijkhoff opheldering over deze kwestie. Het kan niet zo zijn dat mensen die bescherming nodig hebben, teruggestuurd worden.”

IND: We maken geen onderscheid

De kwestie van de moeilijke situatie van koptische vluchtelingen is voorgelegd aan de IND. Persvoorlichtster Yvonne Wiggers zegt deze verhalen niet te kennen. „En op individuele gevallen kan ik niet ingaan.”

De IND ontkent dat koptische vluchtelingen niet serieus genomen worden. „We luisteren naar de verhalen van alle vluchtelingen. Daarbij maken we geen onderscheid.”

Wiggers kan ook niet zeggen hoeveel koptische vluchtelingen zich jaarlijks bij de IND melden. „Dit komt doordat de IND vluchtelingen niet registreert op basis van hun religie.”