Maagdenburg heeft meer dan duizend jaar lang een bloeiende Joodse gemeenschap gekend. En dus stond er op een gegeven ogenblik ook een synagoge, aan de Grossen Schulstrasse, in het centrum van de stad. Op 14 september 1851 werd hij plechtig in gebruik genomen, in 1897 nog eens uitgebreid tot een gebouw waarin plaats was voor meer dan duizend bezoekers. In de jaren dertig van de vorige eeuw telde de Joodse gemeenschap in Maagdenburg ongeveer 2400 Joden.

In de nacht van 9 op 10 november 1938, de beruchte Kristallnacht, veranderde echter alles. In die nacht werden in heel Duitsland Joden aangevallen, vermoord of tot zelfmoord gedreven. Nazi’s vernielden huizen, winkels, scholen, begraafplaatsen en ziekenhuizen. Op uitdrukkelijk bevel van de naziregering grepen hulpverleners en politie niet in.

Volgens recent onderzoek gingen er in heel Duitsland die nacht bijna 2000 synagogen in rook 
op. Waaronder die van Maagdenburg. Een aangrenzend Joods gemeenschapshuis werd in het oorlogsgeweld op 16 januari 1945 verwoest. Op 9 november 1988, vijftig jaar na de Kristallnacht, kwam er op de plaats van de verwoeste synagoge een monument als herinnering aan de Joodse slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog.

Ontmoetingscentrum

Na de oorlog waren er in Maagdenburg nog ongeveer honderd Joden over. Hoe troosteloos hun situatie ook leek, hun aantal groeide toch, onder meer door de immigratie van Joodse gezinnen uit Oost-Europa. Ze zochten elkaar weer op. Aarzelend kwamen ze bij elkaar, hier en daar, in woningen en buurthuizen. Gaandeweg ontstond er de behoefte aan een eigen synagoge, zeker toen bleek dat het antisemitisme, dat in de Kristallnacht tot zo’n heftige uitbarsting was gekomen, nog altijd niet verdwenen was.

De Maagdenburgse Joden wilden weer een eigen plek, een Beit Knesset, een huis van samenkomst, voor het lezen van de Thora, voor hun gebeden en rituelen, een ontmoetingscentrum om bij elkaar te kunnen zijn.

De plannen zijn inmiddels gerijpt. De nieuwe synagoge staat op papier: een kantoorachtig gebouw van drie verdiepingen, met verspringende gevellijnen, een davidsster hoog in de gevel en in de kelder ruimte voor jongeren en voor een Joods museum. Locatie: de Julius-Bremer-Strasse, vlak bij de plaats waar de oude synagoge stond, in het centrum van de stad.

De kosten bedragen naar schatting ruim 6 miljoen euro. De financiering is echter nog niet helemaal rond. De Joodse gemeente zoekt naar middelen om het laatste gat in de begroting te dichten.

Waltraut Zachhuber, woordvoerder van de Förderverein Neue Synagoge Magdeburg, zegt dat de synagoge er straks niet alleen zal zijn voor de Joodse gemeenschap. „Hij moet ook een ontmoetingsplaats zijn voor iedereen die zich met het Jodendom verbonden voelt. In Maagdenburg hóórt gewoon een synagoge. Dat heeft de geschiedenis duidelijk gemaakt. En die synagoge moet de hele stad ten goede komen. In 2017 wordt de Reformatie herdacht. Er zijn voldoende redenen te bedenken waarom onze synagoge als symbool van vrede en verdraagzaamheid er dan moet staan.”