Dat stelt het maandag verschenen document ”Für uns gestorben. Die Bedeutung von Leiden und Sterben Jesu Christi” van de EKD.

Het bijna 200 bladzijden tellende document, dat met het oog op het Reformatiejubileum in 2017 geschreven is, beschrijft de theo­logische problematiek van de kruisdood en de betekenis voor de verzoening vanaf de Bijbel tot heden. Het gaat in op onder anderen de middel­eeuwse theoloog Anselmus van Canterbury („verzoening door voldoening”) en Maarten Luther, die de plaatsvervangende kruisdood van Jezus als uitdrukking van de liefde en barmhartigheid van God ziet. Ook theologen van de verlichting passeren de revue, evenals de 19e-eeuwse theo­loog Friedrich Schleiermacher, die het sterven van Christus als medelijden met de zonde van de wereld duidt.

Het document behandelt ook kerkliederen, passieconcerten en Jezusfilms. „De vraag naar de betekenis van de passie is tot op de huidige dag niet verstomd en zal ook in de toekomst niet verstommen”, zo stelt het document.

Veel moderne theologen zien in de gedachte van de kruisdood als zoenoffer een „wreed en sadistisch” godsbeeld naar voren komen, wat in tegenspraak is met de onvoorwaardelijke liefde van God in Jezus. Orthodoxe gelovigen stellen dat de kruisdood zonder de offervoorstelling zijn bijzondere betekenis verliest.

Middenweg

Het EKD-document bewandelt een middenweg tussen degenen die „onder alle omstandigheden” aan de klassieke vorm van het zoenoffer willen vasthouden, en zij die deze direct willen schrappen, zegt de Berlijnse kerk­historicus Christoph Markschies, eind­verantwoordelijke voor de tekst. Hij vindt het zinvol om „juist deze christelijke erfenis” vast te houden, waarbij het volgens hem primair van belang is om het theo­logisch materiaal „rustig en zakelijk” weer te geven.

„Zoals geen ander teken maakt het kruis van Jezus Christus duidelijk dat de liefde van God de weg van de diepste vernedering gaat, opdat wij leven kunnen”, zo stelt het EKD-document. Het gaat Golgotha niet om een goddelijke behoefte aan straf. Nee, veel meer staat achter het lijden van Jezus het hartstochtelijk zoeken van God naar verzoening van de mens met God, alsmede de verzoening tussen mensen.

Het document van de Duitse kerk benadrukt dat zonde en schuld meer dan alleen morele begrippen zijn. Ze moeten eerlijk benoemd worden, anders is er geen zicht op het feit dat God Zich werkelijk wil inlaten met de schuld van de mens. „Het feit van de menselijke schuld laat zich niet door voorbeelden van mede­menselijkheid relativeren.” Hoe verwoestend de schuld van de mens is, wordt juist duidelijk in de dood en de opstanding van Jezus.

Wil God bloed zien? „Bloed is de drager van het leven. En om dat leven ging het God”, aldus het docu­ment. God is niet ‘bloeddorstig’. „Gods toorn richt zich juist tegen degenen die bloed willen zien. God wil leven zien en geen bloed – een leven dat Zijn schepping acht en waardeert!”

Het is ook niet zo dat God door de dood van Jezus „verzoend” moet worden, of dat een „straffende gerechtigheid” de oorzaak is van de dood van Jezus, want dat strijdt volgens de EKD met het perspectief van de liefde van God. „Omdat God de mensen liefheeft, is Jezus voor hun zonden gestorven.”