In 2003 was er nog sprake van dat er in de Zuidplaspolder 30.000 woningen gebouwd moesten worden. Het was de laatste grote stadsuitbreiding van Nederland. In 2008 werd dat aantal al teruggeschroefd naar 15.000. Anno 2015 verwacht burgemeester Gert-Jan Kats dat er in 2020 zo’n 5000 nieuwbouwwoningen zijn gebouwd in de polder tussen Gouda, Zoetermeer en Rotterdam. „In 2010 is de crisis in de woningbouw begonnen en zijn de plannen drastisch bijgesteld.”

Het steekt de burgemeester dat het Rijk en de provincie Zuid-Holland eerst bepaalden dat er volop gebouwd moet worden in de Zuidplaspolder. Die opdracht was zelfs de oorzaak van het ontstaan van de gemeente Zuidplas, het resultaat van een fusie van Nieuwerkerk aan den IJssel, Moordrecht en Zevenhuizen-Moerkapelle.

Vervolgens signaleert Kats dat de twee overheden sinds de crisis in de woningbouw hun handen aftrekken van het project. „Nu de verkoop van woningen staakt, mag de gemeente het probleem oplossen, terwijl de andere overheden de woningbouw hebben opgelegd.”

Veel interesse

Zuidplas kan best wat hebben, zegt Kats. „Voor de nieuwbouw van woningen in Moerkapelle is onverwachts veel interesse. Ook in Zevenhuizen-Zuid gaat het goed met een nieuwe wijk.”

Wat de SGP-burgemeester steekt is dat nu de gemeente met daadwerkelijke plannen komt, het provinciebestuur toch weer een vinger in de pap wil hebben. In het verkiezingsprogramma van de SGP Zuid-Holland staat bijvoorbeeld dat bebouwing in de Zuidplaspolder alleen kan „wanneer met de Ladder voor Duurzame Verstedelijking onomstotelijk de behoefte van onderscheiden soorten woningen is aangetoond.”

De Ladder voor Duurzame Verstedelijking is een onderzoek waarin eerst onderzocht wordt of er regionaal behoefte is aan nieuwe woningen, dan bekeken wordt of er inbreiding mogelijk is, en daarna pas aan uitbreiding gedacht mag worden. „Roomser dan de paus”, noemt Kats de provincie, die dit instrument wil gaan toepassen in de Zuidplaspolder, zelfs voor die gebieden waar al een onherroepelijk uitwerkingsplan voor geldt. „Eerst verplichten ze ons duizenden woningen te bouwen om in de regionale behoefte te voorzien en nu zouden we moeten onderzoeken of die behoefte er wel is.”

Kats heeft het even helemaal gehad met de provinciale bemoeienis. „Het is tijd om ons af te vragen of de provincie nog wel een nuttig instituut is. Zeker in Zuid-Holland. Rotterdam en Den Haag vormen een Randstedelijke metropool, die hebben de provincie niet nodig. Omdat Zuid-Holland toch nog wat invloed wil hebben, valt ze plattelandsgemeenten zoals Zuidplas lastig met overbodige regelgeving.”

„Geïrriteerde reactie”

Het twijfelen aan het nut van de provincie beschouwt Chris Schaapman, lijsttrekker van de ChristenUnie in Zuid-Holland, als een „geïrriteerde reactie” van Kats. „Het opheffen van de provincie is natuurlijk niet de oplossing voor het probleem van de stagnerende woningmarkt. Het wordt tijd dat de handen ineengeslagen worden en dat Zuidplas en Zuid-Holland samen tot een oplossing komen en niet een van beide ermee opzadelen.”

Verantwoordelijkheid

Volgens de provinciale lijsttrekker Servaas Stoop van de SGP wordt er al jarenlang samen naar een oplossing gezocht. „Zuid-Holland heeft ook een verantwoordelijkheid als deelnemer aan het bouwproject Zuidplaspolder. De provincie neemt deel in de regionale grondbank. Het niet doorgaan met woningbouw betekent dat er financiële voorzieningen getroffen zullen moeten worden. Dit is in de afgelopen jaren ook al gedaan, ook door de provincie. Zij trekt dan ook gezamenlijk met de gemeenten op, dus ook met de gemeente Zuidplas. De provincie probeert zo de belangen van de hele regio te dienen.”

Stoop zegt dat zijn collega-SGP’er in de Staten, Henk van Dieren, altijd al zijn twijfels had over de noodzaak en de haalbaarheid van het bouwen van 30.000 woningen in de Zuidplas. „Daarom heeft hij in 2004 al een amendement ingediend om eerst de kernen in het gebied uit te breiden en pas later af te wegen of ook het middengebied ontwikkeld moet worden. Het amendement is aangenomen, maar een aantal gemeentebestuurders vond dat het wat al te voorzichtig was. Achteraf blijkt die voorzichtigheid heel verstandig te zijn geweest. Niet 30.000 woningen worden nu voorzien, maar een behoefte van 6500 tot 2030.”

Bouwen naar behoefte

Volgens Stoop is de huidige werkwijze „geheel in lijn” met het verkiezingsprogramma van de SGP Zuid-Holland, waarin staat dat er moet worden gebouwd naar behoefte aan de kernen. „Dat blijkt ook te werken, want er is in die vorm wel enige behoefte.”

Het uitbreiden van de dorpen zoals Zevenhuizen en Moerkapelle heeft volgens de SGP-lijsttrekker nog meer voordelen. „Er ontstaat ook meer draagvlak voor de bestaande voorzieningen, zoals winkels. Bij bebouwing verder weg is dat niet of veel minder het geval.”

Over de door Kats verfoeide Ladder voor Duurzame Verstedelijking kan Stoop kort zijn: „Dit is een door het Rijk in de wet vastgelegde aanpak die moet worden gevolgd; zo nodig kan de rechter deze ook toetsen. De provincie is dus niet strenger dan het Rijk.”

Restveen

Volgens Kats is de woningbouw niet het enige punt waar de provincie steken laat vallen. „Tussen Nieuwerkerk aan den IJssel en Moordrecht ligt restveen. Het is daar het laagste punt van Nederland. De waterstand moet iedere keer naar beneden om de voeten droog te houden. Maar dat heeft inklinking tot gevolg.

Vernatting is de oplossing, maar dat betekent dat agrariërs moeten worden uitgekocht en dat het een natuurgebied wordt. Zuidplas heeft daar het geld niet voor, dat is typisch een rol voor de provincie. Maar die trekt daar zijn handen van af, waardoor het probleem blijft bestaan.”

Ook deze aantijging is volgens Statenlid Stoop niet waar. „De provincie is in samenspraak met het hoogheemraadschap en de gemeente naarstig op zoek naar een oplossing.”

serie In alle staten

Dit is het zesde deel in een serie artikelen rond de Provinciale Statenverkiezingen.