Dat schrijft hij in zijn boek ”Paus Franciscus, het tweede jaar. Geest en tegenwind” (uitg. Adveniat, Baarn), dat vrijdag wordt gepresenteerd. Op die dag is het twee jaar geleden dat kardinaal Jorge Bergoglio tot paus werd gekozen en de naam Franciscus aannam.

Van der Heijden, redacteur bij omroep RKK, volgde de paus in het jaar 2014 van week tot week. Zijn boek is een vervolg op ”Paus Franciscus, het eerste jaar. Revolutie van tederheid” van de hand van Trouwredacteur Monic Slingerland. In het boek van Van der Heijden schreef zij ook een bijdrage, samen met pater Eduard Kimman, econoom van de Nederlandse jezuïeten en hoogleraar aan de juridische faculteit van de Radboud Universiteit Nijmegen.

Behalve uit beschouwingen over diverse thema’s bestaat het boek uit een selectie van vertaalde teksten van paus Franciscus zelf, een kroniek van zijn bezigheden per maand en een aantal vertaalde tweets.

Franciscus is volgens Van der Heijden nog steeds zeer geliefd, althans bij het merendeel van de rooms-katholieken. Zijn charisma ontroert velen, ook hen die niet rooms-katholiek zijn of niet geloven. „Deze paus is echt een buitengewoon aantrekkelijke en sympathieke figuur. Zijn eenvoud en nederigheid zijn geen publicitaire poses, maar zijn authentiek. Ik geloof dat hij echt zo is.”

Voor succesvolle evangelisatie is in het rijke Westen echter meer nodig dan een populaire paus. De obstakels voor christelijk geloven –onder meer ten aanzien van evolutie en het bestaan van lijden en kwaad– lijken zich buiten Europa niet voor te doen. Vooral onder de armen in Zuid-Amerika scoren in het bijzonder evangelicale genootschappen erg goed, en daar is de paus zeer populair.

Ethiek

Het rooms-katholieke leergezag gaat uit van een moraaltheologisch systeem waarmee bijvoorbeeld het gebruik van anticonceptie door gehuwden wordt veroordeeld. Mede op basis van Aristoteles wordt het leven als doel (”telos”) gezien. Het huwelijk is niet alleen gericht op het welzijn van de gehuwden maar ook op voortplanting, en dus kan een verbintenis van twee mannen of vrouwen nooit een huwelijk worden genoemd. De kerk wijst abortus, euthanasie en anticonceptie binnen het huwelijk af omdat ze dit doel frustreren.

Paus Franciscus wil niets afdoen aan deze leer, aldus Van der Heij­den. Wel zegt de kerkleider dat rooms-katholieken die niet kunnen leven volgens de strenge normen van de seksuele moraal, op barmhartigheid kunnen rekenen. Hoewel de paus volgens Van der Heijden aan het begin van zijn pontificaat menigeen het gevoel gaf dat er iets aan het veranderen was, lijkt die verwachting na twee jaar niet meer te rijmen met de realiteit.

Crisismanager

„Is de paus leider of crisismanager?” zo vraagt Monic Slingerland zich af. Na zijn snelle start, waarbij hij als publiekslieveling van alle kanten werd bewierookt, was het voor de paus de uitdaging om de vaart erin te houden en door te gaan met zijn missie. Met zijn oproep aan de rooms-katholieken om „naar buiten” te treden, gaf hij aan hoe volgens hem de kerk uit de crisis kon komen waarin zij al jaren steeds dieper wegzonk. Voor paus Franciscus leek de rol van crisismanager te zijn weggelegd.

Maar hij is meer. Na het overlijden van de Zuid-Afrikaanse oud-president Nelson Mandela werd de paus in diverse media de nieuwe morele wereldleider genoemd. De bestuurscrisis in de kerk –met de misstanden in de Romeinse curie en de corruptie binnen de Vaticaanse bank– vraagt niet alleen om snel en daadkrachtig optreden, maar ook om moreel leiderschap dat de eenheid van de kerk probeert de redden.

De paus wordt soms verweten dat zijn traditionele verkondiging niet strookt met de wereldvriendelijke toon die hij bezigt tegenover niet-gelovigen. Wereldvriendelijk is hij volgens Slingerland echter allerminst. Geregeld trekt hij van leer tegen een wereldse mentaliteit, in zijn woorden ”mondanità”. Die is volgens Franciscus het ergst in de kerk: ijdelheid, carrièrezucht en hypocrisie.

Geldeconomie

De paus is geen vriend van de geld­economie, stelt Eduard Kimman vast. De kerkleider benoemt geen concrete problemen zoals migratie en werkloosheid om daar theoretische oplossingen voor te bieden. Hij zoekt migranten, vluchtelingen en asielzoekers op, bemoedigt hen en doet een appel op de samenleving.

De paus benoemde in december alle mogelijke misstanden binnen het hoogste bestuur van het Vaticaan. Antoine Bodar, de in Rome woonachtige priester van het bisdom Haarlem-Amsterdam, kon geen waardering voor de speech opbrengen, zo is te lezen in het boek. „Een moralistische Heilige Vader”, reageert hij. Zelf geeft hij de voorkeur aan de stijl van paus Benedictus XVI. Ook hij sprak in klare taal, maar meer als leraar dan als baas.