Speculaties klinken er genoeg. Sommigen denken dat het gaat om een familiedrama. De ouders van een 23-jarig fotomodel, afkomstig uit Oekraïne, zouden een einde aan haar relatie met de politicus hebben willen maken. Anderen denken aan een afrekening in de zakelijke sfeer omdat Nemtsov grote schulden had. Er wordt ook wel gesuggereerd dat jihadi’s het op hem hadden voorzien.

De meeste waarnemers suggereren echter dat Nemt­sov is vermoord omdat hij gold als een van de felste critici van Poetin. In ieder geval is zijn eigen moeder daarvan overtuigd. In elk (telefoon)gesprek met hem vroeg zij aan haar zoon: „Boris, wanneer stop je nu met schelden op Poetin? Hij vermoordt je nog eens.”

Te bewijzen valt er niets. En de ervaring leert dat het bewijs ook nooit zal komen. Maar er zijn wel opvallende zaken. Nemtsov werd vermoord op een brug bij het Kremlin, het best beveiligde stukje Rusland. Overal hangen camera’s. Maar, helaas… op het moment van de moord werd de moordenaar aan het zicht onttrokken doordat er juist een sneeuwschuiver passeerde. Vraag is wel wat die daar deed, want vrijdag was er in Moskou geen vlokje sneeuw gevallen.

Nogmaals, te bewijzen valt er niets. Maar de moord op Nemtsov staat niet op zichzelf. Politieke moorden komen in Rusland met een zekere regelmaat voor. Er is een lijst waarop prominente namen staan, zoals parlementslid Sergei Joesjekov (2003), onderzoeksjournalist Paul Klebnikov (2004), kritisch journaliste Anna Politkovskaja (2006), voormalig geheim agent Alexander Litvinenko (2006), mensenrechtenadvocaat Stanislav Markelov (2009), activiste Natalja Stemirova (2009), advocaat Sergei Magnitski (2009) en oligarch Boris Berezovski (2013). Allen vonden de dood door moord of onder 
verdachte omstandig­heden. In geen enkele geval zijn de daders gevonden en gestraft. Daarnaast bestaat er nog een veel langere lijst van opposanten uit politiek 
en bedrijfsleven die in de gevangenis zitten – beschuldigd van malversaties maar feitelijk in ongenade gevallen bij de leiding.

Opnieuw, te bewijzen valt er niets. Het valt dan ook niet definitief vast te stellen dat het Kremlin achter deze moorden zit. Zeker, het Kremlin zegt de dood van deze mensen te betreuren en belooft keer op keer onderzoek. Maar tussen woorden en daden ligt een groot verschil. Dat is opvallend in een land waar doorgaans de onderste steen ook echt boven komt als de leiding dat wil.

Door de blijvende onduidelijkheid over de toedracht van deze moorden wordt een klimaat in stand gehouden dat het best getypeerd kan worden als totaal verziekt. Dat ervaren de Russen dag in dag uit. Zoals een inwoners van Moskou zaterdag zei: „We wantrouwen elkaar en we leven permanent in angst.” In dat opzicht is het Rusland van Poetin weinig veranderd in vergelijking met de Sovjettijd, toen ook iedereen zijn buurman en soms zelfs zijn huisgenoten niet vertrouwde.