Volgens de onderzoeksraad is niet zorgvuldig omgegaan met de veiligheid van inwoners van Groningen. In de provincie doen zich regelmatig aardbevingen voor als gevolg van de gaswinning.

De raad onderzocht de besluitvorming rond de gaswinning in Groningen in de periode vanaf de ontdekking van het gasveld in 1959 tot 2014. Betrokken partijen waren onder meer het ministerie van Economische Zaken, Shell, NAM en het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Zij beschouwden risico’s voor inwoners vooral als schaderisico dat vergoed kon worden en „het veiligheidsrisico achtten zij verwaarloosbaar”, schrijft de onderzoeksraad. Het belang van de winning stond op de eerste plaats.

De raad concludeert ook dat de partijen die bij de gaswinning zijn betrokken, een „gesloten bolwerk” vormden. Er was geen ruimte voor kritische geluiden, „ook niet vanuit andere ministeries of de buitenwereld”. Toen in 1993 de relatie tussen gaswinning en aardbevingen duidelijk werd, was dat voor de partijen geen reden tot bezorgdheid. De raad noemt het „opvallend” dat er indertijd geen onderzoek is gedaan naar de gevolgen van de gaswinning.

De onderzoeksraad doet in zijn rapport een aantal aanbevelingen. Zo moeten de bij de gaswinning betrokken partijen ten eerste erkennen dat ze tot 2013 niet zorgvuldig zijn omgegaan met de veiligheid van burgers in Groningen. Ook kunnen andere ministeries betrokken worden bij de besluiten, schrijft de onderzoeksraad. Ten slotte moet de communicatie met inwoners verbeteren, aldus de raad.

Reacties

Staatstoezicht op de Mijnen (SodM): „De nadruk die de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) legt op de veiligheid van de Groninger bevolking vindt SodM terecht. De toezichthouder is blij met de erkenning dat zij in 2012 de bestaande opvattingen over aardbevingen en gaswinning heeft doorbroken en de veiligheid van de Groningers op de kaart heeft gezet. Vooruitlopend op dit rapport heeft SodM al stappen ter verbetering gezet. SodM houdt op dit moment de manier van toezicht houden tegen het licht.”

Agnes Mulder en Pieter Omtzigt, Tweede Kamerleden voor het CDA: „Het CDA vindt het een ontluisterend rapport. Het alarmerende rapport van Staatstoezicht op de Mijnen uit 2013 wordt hiermee meer dan bevestigd. Toen raadde de toezichthouder al aan om de gaswinning fors te terug te schalen. Het laat ook zien dat de regering eerder had kunnen handelen. Wij vragen ons af waarom de regering niet onmiddellijk een nieuw gasbesluit neemt en we willen zo snel mogelijk een debat hierover.”

Albert Rodenboog, burgemeester Loppersum: „Groningen is jarenlang geschoffeerd en het is fijn dat dit nu eindelijk eens wordt bevestigd en op papier staat. Het rapport geeft een inkijkje in de manier waarop de betrokken partijen elkaar de hand boven het hoofd hebben gehouden. Het is verbazend dat dat gebeurd is. Ik vind het een mooie aanbeveling dat de partijen die betrokken zijn bij de gaswinning een excuus moeten maken naar de Groningers, want dat is wat de Onderzoeksraad eigenlijk zegt. Het zou een goede, eerste stap zijn in het herstel van vertrouwen.”

Stientje van Veldhoven, Tweede Kamerlid van D66: „De Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV) trekt hele harde en duidelijke conclusies. Tot 2013 speelde de veiligheid van Groningers geen rol bij de besluitvorming over de winning van aardgas. Dat moet resoluut anders. Het gaat om de veiligheid van Groningers. Daarom moet de provincie Groningen een stem krijgen in het aardgasbesluit. Daarmee wordt de veiligheid van Groningers meegewogen in alle besluiten over de gaswinning in Groningen.”

Milieudefensie: „Bij winning van fossiele brandstoffen als olie en gas zie je altijd hetzelfde patroon: eerst het geld, daarna pas milieu en veiligheid. Dat Shell geen rekening houdt met de bevolking van Nigeria wisten we al, dat ook de Groningers slachtoffers zijn geworden van dit roekeloze gedrag van Shell wordt nu duidelijk. Het is de hoogste tijd dat de kraan dichtgaat en Nederland grote stappen zet richting een fossielvrije energievoorziening.”

John Lanting van de actiegroep Schokkend Groningen: „We wisten al lang dat er geen rekening werd en wordt gehouden met onze veiligheid. Hoe kan het anders dat er in 2013 nog voor een vermogen aan gas uit de grond is gehaald. Meer gas is meer risico. En daarnaast zijn we ook gewoon nog eens bestolen, want van de opbrengst was bijna niets voor Groningen. Ik hoop dat de minister met dit rapport een andere koers gaat varen, maar dat moet nog blijken. Voor ons verandert er niets. We blijven aangiftes doen tegen de minister, maar ook tegen de directeur van de NAM. Zij brengen ons in gevaar en dus moeten ze vervolgd worden.”

Gerald Schotman, directeur NAM: „Wij begrijpen de gevoelens van ongerustheid en onveiligheid onder bewoners. Natuurlijk kun je je bij het verschijnen van een rapport als dit afvragen of je destijds dingen anders had kunnen doen met de kennis van nu. Dat blijft lastig, maar nu kijken we vooruit. Goede communicatie met de bewoners en samenwerking met bestuurders staan hierbij centraal. Er zijn twee aanbevelingen mede aan het adres van NAM. Een over onafhankelijk onderzoek en een over de verbetering van de communicatie over onzekerheden. Met beide aanbevelingen gaan we aan het werk.”

Reinette Klever, Tweede Kamerlid voor de PVV: „Het old boys network van de NAM, ministerie EZ, EBN, GasTerra en SoDM hebben elkaar jarenlang de hand boven het hoofd gehouden. De PVV deelt het wantrouwen van de Groningers in deze instanties en het is dan ook hoog tijd dat er grondig wordt ingegrepen in het gasgebouw. Het toezicht moet geheel onafhankelijk zijn en dus weg bij het ministerie van EZ. Veiligheid van de Groningers moet vóór het snelle geld gaan.”

William Moorlag, gedeputeerde provincie Groningen: „De conclusie van het rapport is ronduit schokkend. Ze hadden geen oog voor de veiligheid en het is dan ook een grof schandaal dat er in 2013 nog een recordhoeveelheid gas uit de bodem is gehaald. Als provincie vinden we dat na 1 juli de gaskraan nog verder dicht moet. Zelfs dan is er nog steeds jarenlang risico voor de veiligheid en dat is voor de Groningers een bittere pil. Dit rapport is een breekijzer om het bolwerk van het Staatstoezicht op de Mijnen met de NAM en het ministerie open te breken.”

SP-Kamerlid Eric Smaling: „Een letterlijk ‘schokkend’ rapport. Heel frustrerend voor de Groningers. Nu doorpakken met terugbrengen winning tot 30 miljard kuub maximaal dit jaar, versterking van gebouwen, versnelde impuls woningisolatie en gebruik restwarmte. De conclusies over het ‘gesloten bastion’ van bedrijven, kennisinstellingen, toezichthouder en het eigen ministerie zijn vernietigend en kunnen wat de SP betreft niet zonder gevolgen blijven.”

Liesbeth van Tongeren, Tweede Kamerlid van GroenLinks: „Het Rijk liep blind achter de miljarden aan, de NAM was doof voor lastige feiten over aardbevingen en bodemdaling en de toezichthouder hield vooral z’n mond. Dit zijn heel ernstige vaststellingen, waarover de minister van Economische Zaken verantwoording moet afleggen. Het ergste is, dat er nog altijd niets is veranderd. De provincies hebben nu niets in te brengen. Dat moet veranderen. Het is hún grond, het zijn hún mensen die de dupe worden.”

Carla Dik-Faber,Tweede Kamerlid ChristenUnie: „De conclusie dat de veiligheid ondergeschikt geweest is bij besluiten over gaswinning is keihard en bevestigt het gelijk van de Groningers. De bewoners zijn jarenlang genegeerd. Hun veiligheid moet op de eerste plaats staan bij minister Kamp, daarom moet de gasproductie worden verlaagd naar 30 miljard kuub. Wij hebben een debat met Kamp aangevraagd over het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Wij vinden dat er belangrijke aanbevelingen worden gedaan, bijvoorbeeld dat meer ministeries, de provincie en gemeenten betrokken moeten zijn. Ook moet het Staatstoezicht op meer afstand worden geplaatst.”

Jan Vos, Tweede Kamerlid PvdA: „Uit het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid blijkt dat de veiligheid van de bevolking van Groningen decennialang is genegeerd. Groningers zijn daarmee ernstig tekortgedaan. Veel te lang is ontkend dat de aardbevingen niet alleen schade en overlast veroorzaken, maar ook een bedreiging zijn voor de veiligheid. Dit rapport bevestigt voor de PvdA dat verhoging van de gasproductie na 1 juli ondenkbaar is.”

Dick Kleijer, Groninger Bodem Beweging: „Het rapport bevestigt wat wij in Groningen al jaren gevoeld hebben. Groningers liepen jarenlang tegen een muur van onbegrip aan en werden voor gek verklaard. Eindelijk is er de bevestiging van wat wij al wisten: onze veiligheid speelde geen enkele rol en dat is schandalig. Maar wat heb je eraan om met terugwerkende kracht je gelijk te krijgen? Het gaat er juist om dat er iets moet veranderen: dat de veiligheid eindelijk boven de gaswinning wordt gesteld in plaats van andersom.”