”Dagboek van de veertienjarige Selma Lagerlöf”, vert. N. M. Wartena; bewerkt door Rita Törnqvist-Verschuur
Uitgeverij: Bert Bakker, Amsterdam, 2001
ISBN 90 351 1965 7
Pagina’s: 160
Prijs: € 12,95. Het ”Dagboek van de veertienjarige Selma Lagerlöf” is niet het dagboek van de veertienjarige Selma Lagerlöf. In werkelijkheid schreef de auteur deze publicatie op maar liefst 73-jarige leeftijd. Geen wonder dat zij zich vervolgens uitbundig vrolijk maakte over de Noorse criticus die beweerde dat de stijl van de veertienjarige Selma heel wat frisser en levendiger was dan die van haar latere werk.

Voor Lagerlöf-liefhebbers is het dagboek een genoegen om te lezen; voor hen die haar niet kennen is het een uitdaging om naar haar roman ”Gösta Berling” te grijpen of haar jeugdboek ”Niels Holgerssons wonderbare reis” aan te schaffen. En niet te vergeten tal van minder beroemd geworden werken, als ”De banneling”, ”Elsa” of ”De voerman”.

Kinderverlamming
De complete bibliografie van Lagerlöf is in deze (herziene) uitgave opgenomen. Evenals een uitvoerige en boeiende inleiding van Rudy Kousbroek. Selma Lagerlöf werd in 1858 geboren op het afgelegen landgoed Marbacka in Zweden, waar ze een groot gedeelte van haar jeugd doorbracht. Begin 1873 reisde ze voor langere tijd naar Stockholm, voor gymnastiek. Die had ze nodig vanwege de gevolgen van de kinderverlamming, waardoor ze op driejarige leeftijd was getroffen.

Op reis naar Stockholm, in de trein, begint ze (zogenaamd dus) haar dagboek. Het is leuk om te lezen over het Zweden van die tijd, over de cultuur, de sociale habitat in het milieu waarin zij verkeerde én over haar toekomstdromen. Het is ook knap hoe realistisch Lagerlöf dat zoveel tientallen jaren na dato gedaan heeft.

De invloed van haar inmiddels overleden grootmoeder, die zij zelf overigens nauwelijks noemt, is voelbaar. Kousbroek schrijft in zijn inleiding over haar dat ze een bijzondere persoonlijkheid geweest moet zijn: „belezen, intelligent en liefdevol, en zij beschikte kennelijk ook over een buitengewone verteltrant en een uitzonderlijke kennis van de lokale sagen en legenden.”

„Tooverwereld”
Al lezende in Lagerlöfs ’dagboek’ kun je je die invloed levendig voorstellen. Evenals het feit dat Selma haar grootmoeders dood beschreven heeft als het grootste verdriet dat zij ooit gekend heeft: „Het was alsof de deur van een tooverwereld gesloten was, een deur waar we vroeger vrij in- en uitliepen. En nu was er niemand die die deur weer kon openen.” Je moet als lezer wellicht enigszins een romantische inslag hebben, wil je in het schrijven van Selma op kunnen gaan. Is dat het geval, dan zul je zeker weer grijpen naar het werk van deze Scandinavische auteur, die behalve een eredoctoraat in de filosofie van de universiteit van Uppsala ook de Nobelprijs voor de literatuur in ontvangst mocht nemen. Ter illustratie en tot slot een fragment uit haar dagboek:

„Nooit eerder ben ik in een kerk geweest waar ik zo duidelijk voelde dat God aanwezig was. Maar dit was dan ook de eerste kathedraal die ik zag. (Wat is kathedraal een mooi woord.) Het was immers zaterdagmorgen zodat er geen dienst was. De kerk was leeg op ons vijven na en de koster, die ons alles wees. Maar dat was toch ook plechtig. Ik had daar in de kerk heel lang kunnen denken aan God. Anders vertelde hoe het vroeger ging als er in zo’n grote kerk gebouwd werd. Gedurende twintig, ja vijftig en honderd jaren was een groep arbeiders bezig geweest met het bouwen, steenhouwen en metselen, vóórdat ze klaar waren met het werk. En hij zei dat men nu niet meer zulke mooie kerken kon bouwen omdat men zo’n haast had en het werk niet meer met zoveel liefde deed als vroeger in de wereld het geval was geweest.”