De wereldmarktprijs voor suiker schommelt het laatste jaar tussen de 300 en 350 euro per ton. Een bodemprijs, waarbij producenten nergens winst kunnen maken. Zelfs niet in een land als Brazilië, grootmacht in rietsuiker, verzekert directievoorzitter Robert Smith van Cosun. „Fabrieken daar investeren nu niet.”

Maar Cosun wel. Het coöperatieve concern, eigendom van ruim 9000 Nederlandse suikerbietentelers, investeert jaarlijks 100 tot 120 miljoen euro, voornamelijk in uitbreiding van de productiecapaciteit. Dochter Suiker Unie heeft in Dinteloord en Vierverlaten de modernste en meest efficiënte fabrieken van Europa. In de afgelopen campagne werd daar 6,6 miljoen ton suikerbieten van oogst 2014 verwerkt. Een recordhoeveelheid, bleek gisteren bij de presentatie van de jaarcijfers.

Per dag komt dat neer op 25.000 ton bieten per fabriek. Daarmee staat Cosun in Europa op eenzame hoogte. De ambitie reikt nog verder. In 2017 wil Cosun op 28.000 ton zitten.

Het zegt veel over het vertrouwen dat het concern heeft in de toekomst van de suikermarkt. Volgens Smith is het zeker dat er een kentering komt. „De wereldbevolking groeit. De vraag naar suiker neemt jaarlijks met 2 procent –4 miljoen ton– toe.”

Cosun, en daarmee de Nederlandse bietenteler, profiteert nu nog van de Europese marktordening voor voedingssuiker. De productie is per EU-lidstaat gequoteerd en de telers krijgen minimaal een gegarandeerde prijs voor hun bieten. Omdat ook de invoer van suiker door middel van heffingen wordt tegengegaan, ligt de suikerprijs in Europa momenteel zo’n 100 euro per ton boven de wereldmarktprijs.

In oktober 2017 wordt de suikerquotering afgeschaft. Importheffingen blijven er wel, verwacht Cosun, maar ook al zou daaraan geknabbeld worden dan is er nog niet direct een probleem. „Je moet zo’n 100 euro vervoerskosten optellen bij de wereldmarktprijs om Braziliaanse suiker naar Europa te brengen. Dan zitten we op het niveau waarvoor wij rendabel kunnen produceren”, legt Jan Willem van Roessel uit. Hij is secretaris van de raad van beheer, het coöperatiebestuur.

Cosun verwacht dus in de toekomst meer ruimte op de markt. De concernleiding rekent erop dat het Nederlandse suikerbietenareaal binnen enkele jaren kan groeien van 75.000 hectare nu naar 85.000 à 90.000 hectare. En dat ondanks de voortdurende toename van de suikerproductie per hectare. Door veredeling en efficiëntere teelt is die in tien jaar met 4500 kilo gegroeid naar een record van ruim 15.000 kilo in 2014 – wat overigens een zeer gunstig groeiseizoen was.

Maar hoe zit het met het rendement voor de telers? Kan Cosun de bietenprijs in de benen houden als straks de quotering verdwijnt? Seizoen 2014 bracht al een terugslag, vanwege de gedaalde suikerprijzen, en 2015 zal onvermijdelijk een nieuwe verlaging brengen. Dat komt doordat zo’n driekwart van de suiker al vooraf op contract wordt verkocht.

Over seizoen 2014 bedroeg de financiële opbrengst per hectare gemiddeld 4354 euro, tegen 4917 in het recordjaar 2013. Dit jaar zal dat ergens tussen de 2700 en 3000 euro uitkomen, verwacht Smith. „Maar daarna voorzien we herstel richting de 4000 euro.”

Behalve aan het verwachte herstel van de suikermarkt is dat te danken aan de toeslag die het concern zijn leden betaalt uit het rendement van de verkoop van suiker en de activiteiten van enkele goed draaiende dochterondernemingen, waarvan aardappelverwerker Aviko de meest bekende is.

Blijft de vraag hoe Cosun zich in de toekomst verzekert van de aanvoer van bieten: hoe voorkomt het bedrijf dat telers tijdelijk de bietenteelt laten voor wat die is als het rendement onverhoopt tegenvalt?

Daartoe krijgt de relatie met de leden-bietentelers een nieuwe vorm. Het huidige ingewikkelde stelsel van aandelen en leveringsrechten maakt plaats voor zogeheten ledenleveringsbewijzen. Zo’n bewijs geeft het recht, maar ook de plicht, om een bepaalde hoeveelheid bieten te telen en aan Cosun te leveren. Daar staat tegenover dat Cosun de telers vanaf 2017 een minimumbietenprijs van 32,50 euro per ton garandeert, iets meer dan de huidige EU-garantieprijs. Deze minimumprijs zal jaarlijks worden vastgesteld. Overigens ligt de prijs die Cosun daadwerkelijk betaalt aanmerkelijk hoger. Dankzij een ledentoeslag van 18,50 euro was de uiteindelijke bietenprijs dit jaar ruim 50 euro per ton.

Cadeautje voor trouwe telers

Een grote groep leden van Cosun krijgt komende zomer een leuk cadeau. In 2000 is afgesproken dat een deel van het vermogen uit de dode hand vanaf 2015 wordt uitgekeerd aan telers die minimaal 15 jaar aaneengesloten bieten hebben geleverd. Het bedrag dat zij tegemoet kunnen zien, bedraagt ongeveer 50 euro per ton bieten die ze in die 15 jaar gemiddeld per jaar hebben geleverd. „Voor de meesten komt het erop neer dat ze dubbel bietengeld beuren. Dat is zeer welkom in dit jaar, waarin veel andere akkerbouwproducten weinig opbrengen”, zegt vicevoorzitter Gerard van Tilburg van de raad van beheer. Cosun biedt de telers aan om het geld als ledenfinanciering in het bedrijf te laten zitten. Ze ontvangen daarvoor dan een rente die ongeveer 1,5 procentpunt boven de marktrente ligt. In 2016 komen ook telers die in 2006 bij de overname van CSM door Suiker Unie lid van Cosun werden, vervroegd in aanmerking voor een uitkering. In totaal keert Cosun in twee jaar 240 miljoen euro uit.