De natuur reageert spontaan op het zachte weer. Knoppen zitten al aan de bomen, de egel is ontwaakt uit zijn winterslaap en de bonte specht laat zijn roffel op de bomen horen. Ongebruikelijke verschijnselen in deze tijd van het jaar. „De eerste sleedoorn is al gemeld. In 2003 werd deze lentesoort op 19 maart voor het eerst gezien. Het fluitenkruid, dat vorig jaar op 18 april werd ’ontdekt’, staat in Wageningen nu al aardig hoog. Eigenlijk moet dit plantje nog onzichtbaar zijn en pas na de winter tevoorschijn komen.”

De bioloog vindt het extreme weer „een boeiende, maar ook zorgelijke ontwikkeling.” Als de temperatuur de komende weken onder nul komt, vriezen de boomknoppen kapot. „Bomen moeten zeer veel investeren om blad te vormen. Ook de egels die wakker zijn geworden uit hun winterslaap zullen de kou moeilijk overleven. Daarom wordt de situatie zorgelijk als het gaat vriezen. Maar de exacte gevolgen van de weersomslag zijn onbekend.”

De opwarming van Nederland heeft ook positieve kanten. Vlindersoorten als de koninginnepage en de gehakkelde aurelia, die tot vorig jaar alleen in het buitenland en in Zuid-Limburg voorkwamen, werden de afgelopen zomer „zelfs in Friesland en Groningen gezien. De plantenwereld breidt in Nederland ook uit. De warmteminnende soorten nemen toe. Ook het aantal soorten onkruid stijgt.” De bioloog kan niet zeggen of de bloeitijd van de planten nu ook langer of korter zal zijn.

De tweede helft van 2003 vertoonde ook afwijkende temperaturen „De zomer was erg heet. In oktober werd het koud, de gemiddelde temperatuur was 7 graden, normaal is dat 10,3. November was een zeer zachte maand en in december was het ook niet erg koud. In januari waren de eerste dagen koud, daarna werd het warm en vochtig. De gemiddelde temperatuur in februari hoort 3 graden te zijn, nu ligt die veel hoger.”

Volgens Van Vliet kunnen die veranderingen nadelig uitpakken voor sommige soorten, omdat het natuurlijke evenwicht wordt verstoord. Zo kunnen trekvogels die naar Nederland terugkeren na overwintering in warme oorden, een gebrek aan voedsel krijgen.

Het is nog te vroeg om te zeggen dat sommige planten- en diersoorten het de komende jaren niet zullen redden, vindt Van Vliet. Daar is nog onderzoek voor nodig. Toch maakt de Wageningse bioloog zich zorgen. Het wetenschappelijke tijdschift Nature meldde onlangs dat door klimaatveranderingen bepaalde soorten zullen uitsterven. „Aan de andere kant zullen nieuwe soorten in deze streken hun intrede doen.”

De bioloog wijt de oorzaken van de opwarming van Nederland voor de helft aan menselijke invloeden, de andere helft komt volgens hem door natuurlijke factoren. „Door de uitstoot van broeikasgassen warmt de aarde op.” De mens kan geen tegenmaatregelen nemen, maar Van Vliet heeft wel een tip om verschillende planten en dieren in Nederland te behouden. „Geef de natuur de ruimte. Door de verstedelijking wordt alles volgebouwd en blijft er minder natuur over. Zo krijg je lege ecologische hoofdstructuren. Als je die gebieden met elkaar verbindt, is er voor planten en dieren een corridor.”

Van Vliet vindt dit een boeiende periode. „Het zijn voor een bioloog spannende tijden. Ik wil niet doemdenken, maar we moeten wel goed opletten wat er allemaal gebeurt in de natuur.”