Een maand na de verkiezingen kunnen ChristenUnie en SGP voorzichtig een eerste balans opmaken. In veel gemeenten zijn de onderhandelingen afgerond en de coalitieprogramma’s ondertekend. Beide partijen lijken munt te slaan uit de verkiezingswinst die zij op 6 maart behaalden. De CU sleepte in totaal 331 raadszetels in de wacht, 26 meer dan in de vorige periode; de SGP 241 raadszetels, een winst van dertien.

De kleine christelijke partijen blijken in de plaatselijke politiek een stabiele factor te zijn: in enkele tientallen gemeenten blijven de huidige wethouders van CU- en van SGP-huize gewoon aan. Dat is vooral het geval in plaatsen waar CU en SGP al ruim in het jasje zitten, zoals Barneveld, Hendrik-Ido-Ambacht, Katwijk, Nunspeet, Reimerswaal, Sliedrecht, Urk en Werkendam.

In zeker twaalf gemeenten treden de ChristenUnie en de SGP nieuw aan. Met name de CU doet goede zaken: de partij levert in elk geval een wethouder in Aalburg, De Marne, Enschede, Gouda, Meppel en Ten Boer. In bijna al deze gemeenten won de fractie er een raadszetel bij. Vaststaat dat de CU/SGP-combinatie in twee gemeenten voor het eerst gaat meeregeren, terwijl CU/SGP-fracties in twee andere gemeenten volop deelnemen aan de formatiepogingen. De SGP neemt voor het eerst in zeker twee gemeenten plaats in het dagelijks bestuur.

In Meppel is de verwondering in CU-gelederen groot. „Ik had hier een maand geleden nog niet op durven rekenen”, aldus R. Scholtus, nu nog directeur van het gereformeerde Greijdanuscollege ter plaatse. „Met twee zetels zijn wij een kleintje in het politieke spectrum. Zowel PvdA als CDA en VVD wilden graag met ons samenwerken, toen bleek dat zij met de grote lokale partij niet door één deur konden. Wij zijn er heel blij mee.”

Scholtus maakt al tien jaar geen deel meer uit van de gemeenteraad. Dankzij het duale stelsel is het toch mogelijk dat hij wethouder wordt. De directeur moet zijn baan opgeven, maar hij heeft het er graag voor over. „Ik heb enorm zin in dit werk”, aldus Scholtus. „Het is mooi dat ik onderwijs in m’n portefeuille krijg. Vanuit een principiële opstelling hoop ik me in te zetten voor het brede onderwijsveld.”

In plaatsen waar de ChristenUnie één lijst vormt met de SGP worden eveneens goede resultaten geboekt. In Barendrecht en Nieuwegein is de CU/SGP-fractie zeker van een wethouderszetel. In Vlist doet de fractie serieus mee aan de onderhandelingen, terwijl in Dordrecht de CU/SGP op het punt staat een overeenkomst met PvdA, CDA en VVD te ondertekenen. Alleen in Nieuwerkerk aan den IJssel leidt de zetelwinst niet tot deelname aan het college.

De Dordtse CU/SGP-fractievoorzitter, H. Mostert, spreekt eveneens zijn „verwondering” uit over het verloop van de onderhandelingen in de stad. „Op dit moment gaan we na of deelname aan het college mogelijk is. Dat vergt grote inspanningen. We spitten alles door. Enerzijds willen we vasthouden aan onze principes, anderzijds willen we onze verantwoordelijkheid niet uit de weg gaan. Dat vraagt om grote voorzichtigheid.”

Mostert zegt met „dankbaarheid” te hebben geconstateerd dat de PvdA van de fractie een belangrijke bijdrage verwacht in een opening van het debat over normen en waarden in Dordrecht. Campagneleider en wethouder C. Sas had laten weten dat „de partij een grote rol kan spelen in de discussie over normen en waarden en het libertaire afglijden naar onverschilligheid.”

De SGP neemt in ten minste twee gemeenten voor het eerst deel aan een coalitie. Dat gebeurt in Bodegraven en in Noord-Beveland. In Bodegraven, waar de eenmansfractie zich na de stembusgang zag verdubbelen, wisselt de SGP stuivertje met de ChristenUnie. In Noord-Beveland hijst A. G. van der Maas zich in het zadel. Hij zat jaren in zijn eentje voor de SGP in de raad.

Niet overal zijn de partijen succesvol. Behalve in Bodegraven wordt de ChristenUnie gedwongen ook in Ommen haar huidige wethouder terugtrekken. De SGP moet in ten minste drie gemeenten haar zetel in het dagelijks bestuur opgeven: Aalburg, Cromstrijen en Veere. „Een pijnlijke ervaring”, zegt J. Houmes. „Ik was vijf jaar wethouder in Veere. We hebben al die tijd goed samengewerkt. En nu wil de VVD opeens verder met GroenLinks. Zo kan worden gestreefd naar verdere openstelling van winkels op zondag en latere sluitingstijden voor de horeca. Voor de SGP, die een kwart van de bevolking vertegenwoordigt, is geen plaats. Dat doet zeer.”

Ook zien CU en SGP niet overal hun zetelwinst bekroond met deelname aan een coalitie. Zo houden de partijen in Leerdam, Rhenen en Oldebroek de deur voor de staatkundig gereformeerden dicht, ondanks hun verkiezingszege. „Wij zijn er ongelukkig mee”, aldus A. W. Keppel van de SGP in Leerdam. „Nog voor het overleg goed en wel begon, kregen we te horen dat de partijen niet met onze principes uit de voeten kunnen. Dat is niet netjes. Als de kiezers spreken, moet je als fractie luisteren. Dat is nu niet gebeurd”, aldus Keppel.