Geen wonder dat het voor die kleine groep moeilijker wordt om in onze maatschappij zijn weg te vinden. Dat is zo in de rol van ondernemer in de detailhandel, maar ook voor wie daar werknemer is. Dat is zo als lokaal politicus, maar ook wanneer men een functie vervult in een neutrale organisatie.

Een schrijnend voorbeeld van dat laatste kwam onlangs naar buiten. In de mode- en sportwinkelbranche konden werkgevers en werknemersorganisaties het niet eens worden over de nieuwe cao. Dat ging met name over de extra betaling voor zondagsarbeid. Tot dusver kreeg het personeel dubbel uitbetaald.

De werkgevers wilden daarvan af. Dat was niet meer van deze tijd. Openstelling van winkels op zondag was tegenwoordig net zo vanzelfsprekend als op andere dagen. Wie dat bestreed, hield vast aan verouderde waarden. Daarbij vonden ze echter niet alleen de RMU, maar ook de FNV op hun weg.

Een pijnlijke kloof

Tot zover een opstelling die ons bekend voorkomt. Het pijnlijke was wel dat de voorzitter van de brancheorganisatie 
INretail kerkelijk behoort tot de Gereformeerde Gemeenten. Dat was ook de onderhandelaar van de FNV-bond niet onbekend. Die beklemtoonde dat zijn privéopvatting niet anders was dan zijn zakelijk standpunt. Van de kant van de brancheorganisatie werd echter meegedeeld dat de privéovertuiging van de voorzitter losstond van zijn bestuurlijk optreden!

Nu kun je niet zeggen dat je als man uit de gereformeerde gezindte alleen maar kunt opereren in gereformeerde of christelijke organisaties. Dat hangt af van het terrein waarop je actief bent. Misschien kun je in een niet-christelijke organisatie nog iets bereiken wat duidelijk principiële waarde heeft. Dat men vanwege jouw invloed en jouw positie bepaalde dingen doet of laat.

Maar het gevaar van inkapseling is wel groot. Gemakkelijk ga je je identificeren met de waarden en belangen van de organisatie, ook al botsen die op een gegeven moment met je eigen geloofsovertuiging. Je gaat dan dingen verdedigen, die je vanuit je innerlijke overtuiging (aangenomen dat die nog niet weggesleten is) niet kunt verdedigen. Er ontstaat dan een kloof tussen zondag en door de week, tussen privé en zakelijk. Wellicht kun je die een tijdlang camoufleren, maar op een gegeven moment komt die kloof pijnlijk openbaar.

Principiële dimensie

Onder het huidige kabinet is de openstelling van winkels helemaal in handen gegeven van de gemeenten. Het principiële belang van de gemeentelijke politiek is daardoor toegenomen. Nu zijn er helaas niet veel gemeenten meer met een christelijke meerderheid. Dat brengt een partij als de SGP bij de onderhandelingen over het collegeprogram in een moeilijk parket.

Recent bleek dat in de gemeente Bodegraven. Het college kwam met een voorstel om althans voor de supermarkten alle zondagen vrij te geven. De SGP-wethouder nam daarbij geen minderheidsstandpunt in en uiteindelijk stemden twee van de drie SGP-raadsleden voor dit voorstel. Zij voelden zich gebonden aan de afspraken die bij de vorming van het college waren gemaakt.

Nu moet je je inderdaad aan afspraken houden, maar er zijn ook verkeerde afspraken. Ook al is duidelijk dat je vanuit een minderheidspositie (3 van de 23 zetels, met nog 2 raadsleden van de ChristenUnie en 4 van het CDA) op allerlei punten moet toegeven om in het college te komen, er zijn uiteraard grenzen. Maar waar moeten die getrokken worden?

Het compromis dat ze in Bodegraven bedacht hadden ten aanzien van de zondagsopenstelling van winkels hield in dat alleen voor de supermarkten de zondag werd vrijgegeven. Voor de andere winkels bleef de oude regeling met acht koopzondagen bestaan.

Om erger te voorkomen

Kun je daarin meegaan? Als de SGP bij de collegeonderhandelingen had afgehaakt, was voor die andere winkels waarschijnlijk ook de zondag vrijgegeven. Maar wellicht dat in 2018, na de volgende raadsverkiezingen, de collegeonderhandelingen zullen uitkomen op het vrijgeven van de zondag voor alle winkels, maar dan (met het oog op de kerkgang) vanaf 12.00 uur. Voor de zondagmorgen is bij de detailhandel toch ook minder animo. Ga je dan ook weer mee?

Kun je in zulke situaties iedere keer weer akkoord gaan met een stap in de verkeerde richting, met het argument dat je dat doet om erger te voorkomen? Dat is een argumentatie met heel bedenkelijke kanten. Een bekend voorbeeld hiervan is de handelwijze van de Joodse Raad. Die verleende in de oorlogsjaren iedere keer weer zijn medewerking aan de Duitsers bij deportatie van de Joden met het argument dat men daarmee erger wilde voorkomen. Maar op die manier werd de Joodse Raad wel steeds meer medeverantwoordelijk voor een onmenselijk en volstrekt verwerpelijk beleid.

De meeste fracties die qua zeteltal iets voorstellen, willen graag een wethouder leveren. Je wilt invloed uitoefenen in de lokale politiek. Daar ben je ook voor gekozen. Maar je kunt ook te graag in het college willen. Zeker voor een partij als de SGP zijn er grenzen.

Moet je op zo’n principieel gevoelig punt als de zondag meegaan met de hoofdstroom? Het minste wat je kunt bedingen is dat de eigen wethouder ruimte houdt voor een minderheidsstandpunt. En ook dat de fractie niet verplicht is om te stemmen voor iets waar ze volstrekt op tegen is. Binnen het dualistische stelsel dat we tegenwoordig op gemeentelijk niveau hebben, moet daar ruimte voor zijn.

Achterhoedegevecht

De fractievoorzitter van de SGP in Bodegraven riep op tot een open discussie in de partij over de houding van SGP-raadsfracties tegenover de koopzondag. Onderling beraad over deze zaak is zeker zinvol. Maar dat zal altijd een beraad moeten zijn binnen de grenzen van de Bijbel en de beginselen van de partij. Niet een open discussie waarbij deze kaders niet meer relevant zijn. Vanouds was de ontheiliging van de zondag voor de SGP een aangelegen punt.

Is de strijd tegen de zondagsopenstelling van winkels een achterhoedegevecht waar toch geen eer aan te behalen is? Als men daarmee bedoelt dat er weinig kans is dat we de ontwikkeling weten te keren, dan is dat inderdaad zo. Maar de zondag en de (publieke) zondagsheiliging zelf zijn daarmee geen onbelangrijke zaken geworden. Daarvoor gelden andere criteria. Het gaat om de dag des Heeren. Als we daar zo makkelijk over denken, als we de ernst van de zonde niet meer beseffen, dan zegt dat wel wat.

Helaas beseffen ook veel kerken de waarde van de zondag niet meer. Twee weken geleden hield de Nederlands gereformeerde kerk in Nijmegen op zondagmorgen een speciale dienst ter gelegenheid van het hardloopevenement dat die dag werd gehouden. Een aantal gemeenteleden deed ook mee aan deze Zevenheuvelenloop. Men wilde geen achterhoedegevecht voeren, maar op een inclusieve manier christen zijn, positief betrokken op wat er in de stad gebeurde.

Maar hoe kun je positief betrokken zijn op verkeerde dingen? Als ook kerken daarin meegaan, wordt het voor christelijke politici nog moeilijker om in de politieke arena voor de zondagsrust op te komen.