De bibliotheek van dr. Steenblok

Voor de bibliotheek zit een verhuizing in de lucht. Huize Winterdijk is aan het verbouwen en waar nu de boeken staan, komt straks een zusterspost. Waar de bibliotheek heengaat, is nog niet duidelijk.

J. M. Visser, ouderling van de gereformeerde gemeente in Nederland te Rhenen, is als lid van de Stichting tot bevordering en instandhouding van de zuivere waarheid onder meer verantwoordelijk voor het beheer van de bibliotheek. „Er zijn verschillende nieuwe locaties onderzocht. Er is gedacht aan de bovenverdieping van de pastorie van de Stationspleinkerk te Gouda. Die staat leeg. Maar we willen, nu we toch verhuizen moeten, meer aandacht schenken aan klimaatbeheersing en brandveiligheid, want het gaat wel om een kostbare collectie. Dat bleek in de pastorie echter moeilijk te verwezenlijken. Waar we nu een beetje op hopen, is dat er in Huize Winterdijk een andere ruimte voor de bibliotheek beschikbaar komt. Het besluit is nog niet gevallen.”

De bibliotheek in Winterdijk bevat in eerste aanleg de boeken van dr. C. Steenblok, predikant van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Korte tijd nadat deze in 1966 stierf, verscheen er in het kerkblad De Wachter Sions, onder het kopje ”Mededeling en opwekking” een oproep om de boeken van dr. Steenblok niet verloren te laten gaan door ze bij voorbeeld aan een boekhandelaar te verkopen: „Het opbouwen van deze bibliotheek is een levenswerk van onze overleden ambtsbroeder geweest. We weten wel dat hij over een uitnemende collectie boeken beschikte.”

Voor „een zeer redelijk bedrag” werd de bibliotheek van de weduwe Steenblok aangekocht. De boeken kregen eerst een voorlopige plaats op de studeerkamer van student A. Wink. Later verhuisden ze naar een zolderkamer van de kosterswoning aan het Stationsplein. Sinds 1977 staat de bibliotheek op de eerste verdieping van Huize Winterdijk.

In 1987 verscheen er in De Wachter Sions opnieuw een mededeling over de Steenblokbibliotheek, van de hand van ds. F. Mallan: „Mevr. J. Docter-Puttenstein, thans woonachtig in Tongeren, heeft ons zeer verblijd met het schenken van praktisch de gehele boekenschat van haar man, wijlen dhr. A. Docter. In de beginjaren van de Mbuma-Zending was hij secretaris-penningmeester van deze Stichting. Vooral het grote aantal Engelse en Schotse werken op dogmatisch en historisch gebied betekenen een grote aanwinst voor de bibliotheek.”

Bibliothecaris J. W. van Berkum: „Aan de boeken die dr. Steenblok naliet, kun je zien dat hij breed belezen was. Waarschijnlijk richtte hij zich meer op de Hollandse oudvaders dan op de Engelse en de Schotse. Als je echter de artikelen naleest die hij voor het kerkblad schreef, merk je zijn brede interesse.”

Ouderling Visser: „Dr. Steenblok las veel Hollandse oudvaders, onder wie Teellinck, Van der Groe en Van Mastrigt en de groep rond Alexander Comrie. Maar hij keek daarbij breed om zich heen, was theologisch in veel dingen geïnteresseerd. Hij schafte ook wel nieuwe theologische boeken aan waarvan hij bij voorbaat al wist dat hij er inhoudelijk afstand van zou nemen. Dr. Steenblok wilde op de hoogte blijven van theologische ontwikkelingen, ook buiten zijn eigen kerk en buiten zijn eigen kring. Hij was daarin zeker niet enghartig.”

Van Berkum wijst in de catalogus enkele zeldzame titels aan: ”Het tegenwoordighe ende toecomende Oordeel Gots” van Theodorus van Altena (1662). En ”Twee bevindelijke en trouwhertige Brieven”, geschreven door N.N., waarvan de eerste brief geschreven is aan Benj. Arrenberg, „en gerigt ter verkl. van de Rechtzinnigheit der Ziels-Eenzame Meditaties.”

De bibliotheek wordt regelmatig geraadpleegd. „Vaak zijn het de vaste klanten die hier komen”, zegt Van Berkum. „Wij lenen tegen een kleine vergoeding boeken uit aan particulieren die willen lezen tot hun eigen stichting. Maar ook aan onderzoekers van de kerkhistorie en aan schrijvers van artikelen voor bladen zoals Oude Paden. Ook studenten van een vereniging als Solidamentum komen hier wel, als ze bij voorbeeld informatie zoeken over Brakel of over de puriteinen.”

Een actief aankoopbeleid is er niet. „De bibliotheek groeit wel, maar dat komt door schenkingen van particulieren en soms van uitgevers uit eigen kring die boeken die voor ons van belang zijn, ter beschikking stellen. We willen wel de boeken van onze eigen predikanten allemaal op de plank hebben staan.”

Visser en Van Berkum weten beiden dat dr. Steenblok over een fotografisch geheugen beschikte. „Hij wist precies waar alles stond. Hij vormde bij voorkeur boekenrijen die van gelijke hoogte waren. Op die manier namen ze weinig mogelijk ruimte in.”

Zo kon het best gebeuren dat het ene boek over de Schotse of Engelse kerkgeschiedenis ging, terwijl het boek ernaast een Duits woordenboek was. Daar weer naast kon heel goed ”De wonderwerken van Moses” van David Knibbe staan.

Visser: „Als op een kerkelijke vergadering een van de afgevaardigden een bepaald boek wilde raadplegen, kon het zomaar gebeuren dat Steenblok iemand naar zijn studeerkamer stuurde met de boodschap: De eerste kast, de tweede plank, het vierde boek van links.”

Dr. Steenblok had voor zichzelf geen catalogus nodig. Nadat zijn bibliotheek in Huize Winterdijk was ondergebracht, zorgde ds. J. van der Haar, destijds hervormd predikant in Achterberg, voor een deskundige catalogus. Daarin rangschikte hij de boeken op alfabetische volgorde, van ”algemeen” tot ”verbonden”. Ds. Van der Haar schreef daarbij: „Wij mogen onze vaderlandse theologie en de Stichting van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland wel speciaal gelukwensen met zulk een rijk bezit, een aparte catalogus waardig.”

De bibliotheek van dr. Steenblok

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?