Eigenlijk zouden het er acht zijn, maar één kandidaat moest op het laatste moment afmelden.

De organisten improviseren eerst op het koororgel een partita over de melodie van de Lofzang van Maria, daarna op het hoofdorgel over een vrij thema. Een half uur van tevoren krijgen ze melodie en thema voorgelegd. Het thema van de vrije improvisatie is geschreven door Jan Kleinbussink, oud-organist van de Grote- of St. Lebuïnuskerk te Deventer. In de jury zitten de organisten Gerben Mourik, Pieter van Dijk en Jan van Gijn.

De spits wordt om half twee afgebeten door Evan Bogerd uit Kootwijk. Hij verrast met een viertal variaties in modern idioom, die regelmatig aan de stijl van Hugo Distler doen denken. Voor zijn improvisatie op het hoofdorgel krijgt hij de tweede prijs. En terecht: Bogerd levert gecontroleerd, doordacht spel en laat zien dat hij goed met het lastige thema (zie foto) uit de voeten kan. Van die typische denkmomenten („Wat zal ik nu eens gaan doen”) is bij hem geen sprake.

Dat geldt al helemaal voor Roeland de Reuver, die een uiterst fraaie variatiereeks in moderne stijl levert, waarbij hij het koororgel omtovert tot een interessante kleurendoos. De Reuver laat horen dat improviseren niet alleen het toepassen van technieken is, maar juist ook het creatief omgaan met het melodiemateriaal. Zijn improvisatie op het hoofdorgel staat als een huis, direct vanaf de imponerende pedaalsolo aan het begin. Hij sleept met zijn prestatie twee eerste prijzen in de wacht: één beker voor de variatiereeks en één voor de vrije improvisatie.

Het hanteren van de minimalachtige motieven kan een veilige manier zijn om een moderne improvisatie vorm te geven. De kunst blijft om het geheel voldoende te ontwikkelen en tot eenheid te smeden. Tjaco van der Weerd uit Kampen weet op het hoofdorgel allerlei interessante invallen te berde te brengen. Alleen rijst op een gegeven moment de vraag: waar wil je precies naar toe? Vooral in de tweede helft van zijn improvisatie komt hij los, en laat verrassend knap spel horen. Van der Weerd krijgt de derde prijs voor vrije improvisatie. Voorzitter van de jury Jan van Gijn prijst hem om zijn muzikale fantasie, en stimuleert hem „al die leuke ideeën” meer tot een geheel aaneen te smeden.

„Ik heb geleerd dat ambacht en vormvastheid heel belangrijk is”, zegt Roeland de Reuver, als na afloop het glas wordt geheven in het gloednieuwe orgelmuseum. „Je mag niet verzanden in effectbejag, en een improvisatie mag ook niet te lang duren. Hoe ik me voorbereid op de vrije improvisatie? Het eerste wat ik doe is het thema drie keer uitschrijven in een andere toonsoort. Dan kun je altijd een fuga maken, en je kunt het thema op een aantal plekken goed transponeren. Daarna heb ik me afgevraagd: wat ga ik doen, en mezelf een opdracht gegeven. Ik heb gekozen voor een preludium, een trio en een fuga. Die drie vormen, meer niet. Daarbij kies je registraties, zoals bij de trio de combinatie van een vox humana en een sesquialter. Als je dit zo gekozen hebt, ga je vrij zeker naar boven. Ik zeg altijd: je moet het ambacht beheersen, en daarna je ideeën de vrije ruimte geven.”

De Reuver leerde zijn improvisatiekunst bij Jan Raas en Henco de Berg. Hij is organist in de gereformeerde gemeente van de Elimkerk van de Gereformeerde Gemeente te Capelle aan den IJssel. Krijgt hij wel eens reacties, als hij modern improviseert in de eredienst? „Ja hoor, maar ik probeer het wel gematigd te houden. Ik sta met beide benen op de grond, als ik op maandag voor de klas sta met mijn leerlingen. Door de jaren heen heb ik geleerd hoe mensen naar muziek luisteren. Ik kan veel doen in onze gemeente, maar ik probeer geen grenzen over te gaan.”