Wie dacht dat christenen heel anders naar moslims kijken dan niet-christenen, komt bedrogen uit. Het EO-onderzoek hierover laat vooral zien dat de meeste Nederlanders heel dicht bij elkaar zitten in hun visie op moslims en de islam.

Welbeschouwd springt er maar één groep uit: die van orthodoxe protestanten, in het onderzoek aangeduid als „kerkgaande protestanten.” Zij bevinden zich op een schaal van negatief naar positief het meest aan de negatieve kant.

De grote vraag is hoe dat komt. Peilen orthodoxe protestanten wellicht dieper het wezen van de islam of kijken zij te veel naar gevaarlijke kanten?

„In de meer traditionele kerken starten we vaker bij de uniciteit van Christus”, zegt prof. dr. Bernhard Reitsma, hoogleraar kerk in de context van de islam aan de Vrije Universiteit. „Dat kan voor een negatievere visie zorgen. Kijk je naar rooms-katholieken, dan zie je dat daar vaker wordt geredeneerd vanuit een positieve scheppingsgedachte.”

Hij betwijfelt echter of dat dé reden is voor het verschil. „Orthodoxe christenen zijn het negatiefst, terwijl ze tegelijk nauwelijks of geen contact met moslims hebben. Misschien is dat juist wel de reden voor hun negatieve visie. Ze krijgen geen ander verhaal te horen dan de verhalen via de media.”

Biblebelt

Dat laatste is ook de verklaring van EO-presentator Andries Knevel, die zich verdiepte in de onderzoeksresultaten en donderdag een symposium over het thema leidt. „Kerkgaande protestanten leven voor een groot deel in de biblebelt. Dan is de kans om dagelijks in aanraking te komen met moslims een stuk kleiner.”

Knevel heeft daarnaast een tweede verklaring: „Ik denk niet dat er in de orthodox-protestantse kerken veel over de islam wordt gesproken, maar áls dat gebeurt is dat volgens mij negatief ten aanzien van de religie. Dat is niet zo vreemd: de islam is immers niet het christelijk geloof. Maar ik denk dat vanuit die negatieve theologische houding ten opzichte van de islam ook de attitude van christenen ten aanzien van de moslim als individu negatiever wordt.”

Er zou, aldus Knevel, veel gewonnen zijn als dat omgebogen kan worden: „Je kunt een negatieve waardering hebben van de islam en tóch positief zijn ten opzichte van moslims.”

Voor hem is dat de inzet van het symposium, dat als thema heeft ”Ik moet van ze houden, maar weet niet hoe…”. Knevel: „Ik sprak gisteren nog met een predikant die in een achterstandswijk met veel moslims werkt. Hij is ten aanzien van de islam niet bijster positief, maar werkt tegelijk in zijn wijk aan een goede verstandhouding.”

Nauwere banden

Uit het onderzoek blijkt echter ook dat 80 procent van de respondenten –zowel christelijk als niet-christelijk– geen behoefte heeft aan nauwere banden met moslims. Werken aan een goede verstandhouding wordt daardoor moeilijk, erkent prof. Reitsma. „We leven in een gesegregeerde maatschappij. Je kunt weken door bepaalde dorpen lopen zonder een moslim tegen te komen. Hoewel: als je wilt kun je ook in de biblebelt moslims ontmoeten.”

Reitsma kan begrijpen dat niet iedereen daarop zit te wachten. „Je moet dat niet gaan forceren. Mensen midden op de Veluwe hebben hun eigen roeping; je hoeft niet met iedereen in contact te komen. Dat is de diversiteit in de gemeente van Christus.”

Schokkender vindt hij dat 14 procent van de christenen van mening is dat Jezus’ woorden om je naaste lief te hebben als jezelf niet voor moslims geldt. „Ik ben benieuwd wie die mensen zijn. Als er één ding expliciet bij het christen-zijn hoort, is het wel dat de mate van liefde niet bepaald wordt door de identiteit van andere mensen, maar door God. Juist God zegt: Ik heb je lief ondanks dat je Mij niet ziet zitten. Juist onder christenen zou er compassie voor anderen moeten zijn.”