Die paar ziekteverwekkers, daar word je toch hard van?

Tja… Dat zeg je ook niet tegen iemand die leeft in een krottenwijk zonder toiletten. In de 19e eeuw was, mede door een slechte hygiëne, de gemiddelde levensverwachting van een Nederlander nog 45 tot 50 jaar.

Prof. dr. ir. P. C. Dagnelie, hoogleraar voedingsepidemiologie aan de Universiteit Maastricht, heeft niet veel op met dergelijke smoesjes om minder te letten op hygiëne in de keuken. Dagnelie is onverbiddelijk over die ‘paar’ ziekteverwekkers. „Het zijn echt geen leuke jongens die in de vaatdoekjes zitten. Dergelijke vervelende bacteriën kunnen bijvoorbeeld de werking van de darmen danig in de war brengen. Het punt met de vaatdoek is dat deze ideale omstandigheden kent voor bacteriën om te groeien: vochtig, warm en vol etensresten. Daarom moet je die doekjes heel frequent vervangen. Bijkomend probleem tegenwoordig is dat vaatdoeken niet meer in de kookwas gaan. Daardoor zijn ze zelfs niet steriel als ze uit de was komen.”

Een beetje weerstand kweken…

Zeker, je kunt resistent en bestand worden tegen sommige bacteriën of virussen. Maar dat geldt niet voor allemaal. Helaas vormen 1001 andere, vergelijkbare varianten ook een bedreiging. Alleen de namen doen je al huiveren: salmonella, campylobacter, listeria.

Dat beetje schimmel schep je gewoon van de appelmoes?

Zo simpel werkt het niet. De hoogleraar voedselepidemiologie legt uit: „Schimmels zijn nog veel vervelender dan bacteriën. Zelfs als de schimmel niet meer leeft, kan het eten van besmet voedsel hooggiftig zijn. Sommige schimmels, zoals de aspergillus, produceren zelfs stoffen die kankerverwekkende kunnen zijn. Zowel binnen als buiten de koelkast vormen deze een groot probleem in restjes, kaas en vleeswaren die langer worden bewaard.”

Dagnelie benadrukt dat je bij schimmelvorming het hele product moet weggooien. „Als er een laagje schimmel bovenop de appelmoes ligt, dan zit het gif er ook doorheen. Een schimmel maakt aan de oppervlak zijn sporen voor verspreiding, maar de schimmeldraden groeien door het hele product heen. Alleen het randje kaas eraf halen helpt dus niet. Ja, weggooien is verschrikkelijk en zuinigheid is goed, maar let op. Het beste: niet meer kopen en koken dan je nodig hebt.”

En de kinderen van die zus die nooit handen wasten en ook nooit ziek werden?

„De uitzonderingen kunnen nooit de regel ontkrachten. Het is hetzelfde als met roken: de opa die rookte en geen longkanker kreeg. Toch is de kans op kanker bij roken wel tien keer zo groot. Ik wil ook niemand aanraden zonder veiligheidsgordel te rijden. Statistisch gezien heb je dan veel meer kans te overlijden. Handen wassen –en daarnaast ook het regelmatig vervangen van vaatdoeken en theedoeken– moet vanzelfsprekend zijn.”

Klik hier voor een video over het maken van de campagneposter die bestaan uit bacteriën en schimmels.

Tips voor een veilige voedselbereiding

• Let bij het winkelen op de houdbaarheidsdatum, vooral bij bederfelijke producten zoals vers vlees, verse vis of gesneden groente.

• Koop producten die er vers en gaaf uitzien. Let op bolstaande deksels: inhoud is bedorven.

• Koop gekoelde producten als laatste. Doordat de temperatuur ineens stijgt, kan het product anders sneller bederven.

• Was de handen, zeker voordat het eten wordt bereid, na het aanraken van rauw vlees en vis en voor het aan tafel gaan.

• Was bovendien altijd de handen na toiletbezoek, na het verschonen van luiers en na het aanraken van (huis)dieren.

• Was handen met vloeibare zeep en minstens vijftien seconden.

• Verschoon dagelijks de vaatdoek en regelmatig de handdoek.

• Zorg dat bereid voedsel niet in contact komt met producten die nog rauw zijn. Anders worden ziekteverwekkers overgebracht.

• Gebruik verschillende snijplanken om rauw vlees en groenten te snijden.

• Was materialen (zoals messen en snijplanken) die met rauw vlees in aanraking zijn geweest, af met heet water en zet ze vervolgens bij de afwas.

• Verhit vlees, vis en schelpdieren totdat het product gaar is.

• Schep eten om in de magnetron, omdat het voedsel anders niet gelijkmatig verhit is.

• Voedsel dat al bereid is, zoals kliekjes en soep, voor gebruik niet half verwarmen maar door en door verhitten.

• Op kiemgroenten, zoals taugé, kunnen ziekteverwekkers voorkomen. Daarom goed verhitten.

• Zet producten die gekoeld moeten blijven na aankoop zo snel mogelijk in de koelkast.

• Zet de koelkast op 4 graden Celsius. Bij die temperatuur groeien bacteriën en schimmels amper.

• Haal niet meer uit de koelkast dan op dat moment nodig is.

• Heeft een gerecht langer dan twee uur buiten de koelkast gestaan (bijvoorbeeld na het barbecueën), gooi het dan weg.

Eva at van de verkeerde vrucht

Voedselvergiftiging is niet altijd een gevaar geweest voor de mens. Pas sinds de zondeval ligt het op de loer. Vanaf het moment dat Adam en Eva aten van de verkeerde vrucht, bracht de aarde doornen en distelen voort en kwamen er ziek­makers.

Toch zorgde God ook op dit gebied voor het volk Israël. De Bijbelse voedsel- en reinigingswetten –zoals beschreven in de eerste Bijbelboeken– zorgden voor een hygiëne die zijn weerga niet kende in de toenmalige wereld. Om dezelfde reden kregen Joden in de middeleeuwen veel minder te maken met de pest. Het viel zelfs zo op dat Joden ervan beschuldigd werden waterputten te vergiftigen.