zet uiteen wat de bedoeling van de interkerkelijke beweging ”Passie voor Preken” is: leren hoe de geroepen dienaar het beste terug kan treden, om Christus in het licht te stellen. Er is een portret van Rembrandt waarop hij zichzelf heeft afgebeeld als leerling-schilder in het atelier. Op dit doek speelt Rembrandt op een voor hem typerende wijze met licht. Het opvallende is dat hij zichzelf in de schaduw heeft gezet. Het volle licht valt op het schilderij waarmee hij bezig is. Ik heb dat altijd gezien als een beeld voor mijzelf als prediker. Je mag immers de gemeente de Christus voor ogen schilderen (Gal. 3:1). Het volle licht op Hem! En jij als prediker in de schaduw.

In de schijnwerpers
De afgelopen maanden hebben verschillende scribenten aandacht gegeven aan de beweging ”Passie voor Preken”. Soms in kritische zin. Het meest uitgesproken deed dat naar mijn waarneming prof. dr. F. G. Immink in ”Theologia Reformata” van september 2003. Hij vreest dat met al die nadruk op „passie” de prediker zelf te veel in de schijnwerpers zal komen te staan.

Raken bij het verlangen om die passie op de gemeente over te brengen het Woord en de belofte niet in de schaduw? Gaat de ervaring zo niet (de uitleg van) de openbaring verdringen? Zeker als, ter bevordering van de communicatie, het preken uit het hoofd wordt bepleit? Kort gezegd, in mijn woorden: Gaat Passie voor Preken niet ten koste van het preken van dé Passie: Jezus Christus, en Die gekruisigd?

Het zou dwaas zijn deze kritische vragen niet als een waarschuwing ter harte te willen nemen. Passie voor Preken wil bewust geen vereniging zijn, met eigen predikkundige uitgangspunten. Meer een beweging -overigens nog in ontwikkeling-, die wil bevorderen dat er zal worden gepreekt „met betoon van geest en kracht.” Ze wil predikanten en voorgangers bemoedigen en helpen om getrouwe, bewogen en bevlogen verkondigers te zijn van de zeer blijde Boodschap.

Dan bestaat altijd het gevaar in predikkundige valkuilen te trappen. Maar wie bijvoorbeeld via de website van Passie voor Preken kennisneemt van het daar aangeboden materiaal, zal heel snel ontdekken dat het ons om niets anders te doen is dan om de prediking van de Christus der Schriften. Medeoprichter ds. Jos Douma heeft geschreven dat wij in afhankelijkheid van de Geest een prediking zoeken: 1. dicht bij het Woord, 2. dicht bij de hoorder, 3. dicht bij jezelf. Die volgorde is inderdaad een rangorde.

Vrijmoedig
Op 18 februari beleggen wij onze tweede conferentie, over het thema ”Vrij en Moedig”. Dat is ontleend aan wat we in Handelingen lezen over Petrus, Johannes en Paulus, dat zij het Woord „vrijmoedig” spraken.

Het onderdeel moedig zal het eerst aan de orde komen. Dat moet gaan over een prediking van het Woord die de hoorder inderdaad raakt, maar dan wel als een tweesnijdend scherp zwaard.

Bij het onderdeel vrij kijken wij naar onszelf: is innerlijk de weg wel vrij, als wij het Woord eerst door onszelf heen willen laten gaan?

In een cursus, waarvan intussen al velen zegen hebben ondervonden, wordt deze rangorde ook aangehouden. Eerst de inhoud: van tekst en context naar preek. Daarna de vorm: met de preek naar de gemeente. Daarbij wordt inderdaad een handreiking gedaan om uit het hoofd te preken. Wat overigens niet wil zeggen dat een preek niet eerst uitgeschreven kan zijn. Zelf ga ik nog altijd het liefst met een uitgeschreven preek de kansel op. Niet zelden verdeeld in punten. Maar de gedachte is: jezelf de preek zo eigen maken, dat je op de preekstoel op zich aan een aantal steekwoorden genoeg hebt. Dit om het contact met de gemeente te bevorderen.

Is wat Passie voor Preken beoogt nu zo vreemd? Is het zo nieuw? Ik heb er nog eens twee al wat oudere boeken op nageslagen van predikers die op hun bediening rijke zegen hebben mogen zien: C. H. Spurgeon en D. M. Lloyd-Jones. Als iets hun -met al hun gaven- niet verweten kan worden, is het toch dat de Christus in hun bediening in de schaduw kwam te staan?

Maar in zijn ”Pastorale adviezen” heeft Spurgeon ook hele hoofdstukken over hoe je als prediker de aandacht trekt en kunt houden. Hij zegt intussen ook: „Het is beter, geen geschreven preek voor u te hebben…” (186) Zelfs het stemgebruik komt aan de orde.

Ik zie mijzelf trouwens nog liggen. In een van de lokalen van de Theologische Universiteit te Apeldoorn. Plat op mijn rug met een boek op mijn buik. Hier bereidt iemand zich voor op het predikantschap? Toch wel, want zo leerde je bij het spreken je ademhaling beheersen. En we werden al prekend opgenomen op video. Typische trekjes en gebaren moest je afleren, want dat zou het gehoor alleen maar afleiden… En er waren bemoedigende gesprekken, die meehielpen je persoonlijkheid te vormen. Dat alles bij een gedegen theologische vorming.

Pathos
In ”Predikers en prediking” van Lloyd-Jones blijkt heus de principiële prioriteit van het Woord. Maar ook hij bespreekt in lange hoofdstukken de vorm van de preek, het preken als gebeurtenis en de houding van de prediker. Lloyd-Jones gebruikt het woord „pathos” (hartstocht). Die mag voortkomen uit liefde voor hen tot wie wij preken. Een pathos die juist gewekt wordt door de concentratie op Christus. Hij was immers Zelf met innerlijke ontferming bewogen over de scharen.

Natuurlijk realiseer ik mij dat wij leven in een emotiecultuur. En voor een prediking die vooral emotionaliteit oproept, heeft de Heere Zelf ons in de gelijkenis van de zaaier al gewaarschuwd. Maar wij moeten niet de fout maken ons uit reactie tegen de gevoelscultuur weer helemaal terug te trekken op het bolwerk van de verstandelijkheid. Het probleem van onze tijd lijkt mij niet dat er te veel emotie is, maar dat het emotie is over de verkeerde dingen.

Prof. Immink wil trouwens ook ruimte houden voor gevoel en ervaring. Als het maar ervaring blijft van het Woord en de belofte. Wel, iets anders beoogt Passie voor Preken niet. Wij willen dé Passie preken. Mét passie. Wij willen leren hoe wij -in het heilig zelfbewustzijn van de geroepen dienaar- het beste terug kunnen treden. Zelf in de schaduw. Christus in het licht.

De auteur is christelijk gereformeerd predikant te Leiden en bestuurslid van Passie voor Preken.