Gemakkelijk is het niet voor zendelingen om in Tsjechische hoofdstad te werken. Toch gingen Leendert en Nelleke Wolters in 2012, uitgezonden door de GZB (Gereformeerde Zendingsbond) vanuit de Sint-Joriskerk in Amersfoort. Ze zijn betrokken bij verschillende projecten van de Tsjechische Evangelische Alliantie en onderzoeken hoe ze kerken en christenen in Tsjechië kunnen helpen missionair te zijn.

Wolters is lid geworden van een kerkplanting in een buitenwijk van Praag. De gemeente is gesticht door een internationaal team, in samenwerking met de Církev Bratrská (Broederkerk). Dit protestantse kerkverband, gesticht vanuit de Free Church of Scotland, telt inmiddels 70 gemeenten en 85 kerkplantingsprojecten. „Stations”, worden ze genoemd, net als in de tijd toen Schotse zendelingen door het land trokken.

De eerste stap in 2006 was het leggen van contacten in de wijk, die 115.000 inwoners telt. In een zaaltje in het winkelcentrum begonnen Tsjechische christenen met het geven van Engelse lessen en met het beleggen van maandelijkse samenkomsten op zondag. Verder zijn er werk onder daklozen, een seniorenclub, knutselavonden, een huwelijkscursus en bijeenkomsten voor jonge moeders en kinderen.

„Nelleke geeft twee ochtenden per week Engelse les in onze kerk”, zegt Wolters. „Enkele deelnemers uit de wijk zijn christen, maar de meesten niet. Aansluitend aan elke taalles is er Bijbelles – een evangeliserend progamma dus. De meeste mensen blijven daarvoor en zo horen ze het Evangelie.”

Inmiddels komen elke zondag zo’n dertig tot veertig mensen naar de kerk, die hij typeert als „orthodox en missionair.” Veel bezoekers van de kerk zijn in de afgelopen jaren tot geloof gekomen.

Wolters houdt zich namens de Evangelische Alliantie onder meer bezig met M4, een in Noorwegen ontwikkeld gemeentestichtingsproject. Dat biedt vooral training en begeleiding van teams van kerkplanters. M4 staat voor: ”movement” (beweging), ”mission” (missie), ”multiplication” (vermenigvuldiging) en ”master” (meester).

Deze begrippen komen terug in de zendingsopdracht die Jezus Zijn discipelen gaf. Uit de woorden „Mij is gegeven alle macht in de hemel en op de aarde”, blijkt volgens Wolters dat Jezus de Meester is. „Hij zegt: „Ga dus op weg” –dit is onze missie– „en maak alle volken tot Mijn discipelen, door hen te dopen in de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest, en hun te leren dat ze zich moeten houden aan alles wat Ik jullie opgedragen heb.” Discipelschap leidt tot vermenigvuldiging. En in de belofte dat Jezus met hen zal zijn tot aan de voltooiing van deze wereld zit een beweging naar de kerk toe.”

Tsjechië is een van de meest geseculariseerde landen van Europa. Hoe komt dat?

„In het waarderapport van de Europese Commissie uit 2007 komt naar voren dat nog geen 10 procent van de Tsjechen in het bestaan van God gelooft. Ook na de val van het communisme in 1989 wantrouwen veel mensen de kerk. Dat wordt nog versterkt door de miljarden euro’s die de kerken een paar jaar geleden kregen als compensatie voor het verlies van vastgoed en financiën tijdens de communistische periode. De financiële regeling voedde de oude antipathie tegen de kerk, die zich ten koste van de armen zou verrijken. En hoewel het met name de Rooms-Katholieke Kerk betreft, geldt deze beeldvorming ook voor de protestanten.”

Hoe probeert de kerk de Tsjechen te bereiken met het Evangelie?

„Uit een onlangs gehouden onderzoek over de rol van de kerk in de maatschappij blijkt dat een meerderheid van de Tsjechen vindt dat de kerk zich dient bezig te houden met de hulp aan ouderen, zieken en daklozen. Maar veel hulpverlening wordt uitgevoerd door de overheid. De eisen die gesteld worden zijn zo hoog dat het voor kerken als instituut vrijwel onmogelijk is om hierin een rol van betekenis te spelen.

Protestantse kerken zoeken een plaats in de maatschappij, maar worstelen met de concrete invulling daarvan. Ze zijn vaak klein of hebben onvoldoende financiële middelen om iets te doen, bijvoorbeeld in de bestrijding van alcoholmisbruik. Op het niveau van de plaatselijke gemeente kan er meer worden gedaan. Zo bieden we bijvoorbeeld huwelijkscursussen en Bijbelstudies aan. Kerken die dit soort projecten starten, blijken te groeien.”

Wat kan de kerk in Nederland daarvan leren?

„Nederlandse christenen moeten zich realiseren dat ze een minderheid in de samenleving vormen en allerlei vanzelfsprekendheden zullen verliezen. De kerk dient zich te bezinnen op haar plaats in de maatschappij en op de manier waarop ze het best in contact kan komen met niet-christenen en hen tot zegen kan zijn. Van Tsjechische christenen kunnen we leren om de moed niet op te geven, maar te zoeken naar wegen om present te zijn in de samenleving en bij te dragen aan de groei van het Koninkrijk van God.”

Dit is het derde deel in een serie over kerkplantingen in Europa. Morgen deel 4: prof. dr. Grace Davie over de toekomst van religie in Europa.

In Tsjechië sloeg de secularisatie hard toe. Minder dan 1 procent van de 10 miljoen inwoners bezoekt regelmatig een protestantse dienst. Na de val van het communisme in 1989 daalde het aantal christenen in het land sterk. Twintig jaar geleden waren er zo’n 4,5 miljoen rooms-katholieken, nu is daar nog maar een derde van over. Telde de Kerk van de Tsjechische Broeders in 1991 ruim 200.000 leden, nu zijn dat er nog 50.000. Op veel plekken is de kerk nauwelijks zichtbaar of zelfs helemaal afwezig. Onder het communisme werden christenen geweerd van hoge posities. De rol van christenen in de samenleving is ook vandaag nog steeds minimaal.

Preken in de stad? Doe als Paulus, Reformatorisch Dagblad (29 oktober 2014)

„Twintig kerkgangers, dat is best veel in Frankrijk”, Reformatorisch Dagblad (29 oktober 2014)

Kerkplanter in sceptisch New York, Reformatorisch Dagblad (28 oktober 2014)

Speciale Europese editie boek Tim Keller, Reformatorisch Dagblad (28 oktober 2014)