De totale baten uit eigen fondsen­werving bedroeg in 2012 ruim 
1,4 miljard euro. Daarvan was een kwart miljard afkomstig uit nalatenschappen. Van elke 5,5 euro die mensen aan goede doelen doneren, is er één postuum.

„Erfenissen worden steeds belangrijker voor deze organisaties”, zegt hoogleraar filantropische studies Theo Schuyt. „Mensen worden ouder en willen in toenemende mate zelf het verschil maken in de wereld. Door zich niet achter een anonieme overheid te verschuilen, nemen ze zelf verantwoordelijkheid en stellen een deel van hun nalaten­schap beschikbaar aan een maatschappelijk doel.”

Die spelen daar handig op in. Vrijwel alle goede doelen hebben op hun website een aparte pagina over schenken na overlijden. „Ze worden steeds actiever in hun communicatie, je ziet ook folders liggen bij notarissen”, zegt Henk de Graaf. De oprichter van het Centrum Nalatenschappen constateert dat de service zover gaat dat goede doelen soms ook het executeurschap regelen. „Belastingzaken, het huis uit­ruimen: dat komt voor. Er is ook vraag naar. Ik spreek regelmatig mensen voor wie het een hele opluchting is als ze weten dat zaken goed worden geregeld. De Dierenbescherming doet het bijvoorbeeld. De organisatie belooft daarbij ook dat huisdieren op een goede plek terechtkomen. Er zijn goede doelen die dit te ver vinden gaan. Maar als mensen er zelf uitdrukkelijk voor kiezen, vind ik het ethisch best verantwoord.”

Juridisch directeur Lucienne van der Geld van Netwerk Notarissen (ruim 150 vestigingen) adviseert goede doelen het executeurschap alleen op zich te nemen als ze de enige erfgenaam zijn. „De belangen van alle erfgenamen moeten worden gediend, dus moet je de schijn van belangenverstrengeling vermijden.”

Lossere banden

Van der Geld denkt dat erfenissen in de toekomst nog belangrijker zullen worden voor goede doelen. „Familiebanden worden losser, waardoor de behoefte ontstaat om ook geld aan anderen na te laten. Daarnaast zijn er meer alleenstaanden, zonder kinderen. Je mag verwachten dat velen van hen goede doelen in hun testament opnemen. Tot nu toe hebben we overigens geen signalen gekregen dat organisaties zich te veel opdringen. Mensen kiezen vaak een doel dat dicht bij hen staat, bijvoorbeeld als gevolg van een ziekte. Ik betwijfel of je daarop kunt sturen.”

Toch proberen ze dat wel degelijk, zegt Schuyt. De hoogleraar wijst op de aparte afdelingen die grotere fondsen hebben om mensen te begeleiden bij het vaststellen van hun nalatenschap. „Het is niet verkeerd om mensen erop te attenderen dat ze begunstiger kunnen zijn. Er zijn veel vermogende Nederlanders die best geld willen geven. Sommige fondsen nemen de notariskosten voor hun rekening om het testament te wijzigen. Zolang de betrokkene bij zijn volle verstand is, is dat prima. De notaris kan dat beoordelen, hij kent zijn klanten.”

Een organisatie die mensen graag op weg helpt, is KWF Kankerbestrijding. Woordvoerder Marsja Meijer: „Nalatenschappen zorgen voor 26 procent van onze inkomsten. Veel mensen willen hun erfenis goed regelen, maar weten niet waar ze moeten beginnen. Wij geven informatie en bieden het erfenisdossier aan. Daarin kunnen mensen invullen wat ze hebben en wat ze ermee willen. Het helpt bij het ordenen van de gedachten.”