Er is tegenwoordig geen journalist meer die zo werkt. Lezers pruimen dat niet meer. Die willen, terecht, uitleg en duiding, desnoods een beetje speculatief.

Nou, vooruit dan, daar gaan we. In een overleg over de vrijheid van onderwijs diende PvdA-Kamerlid Ypma maandag een motie in om de Onderwijsraad advies te laten geven over de zogeheten acceptatieplicht voor scholen. Huh?! Een Kamerlid dat de behandeling van een eigen initiatiefwet, kort daarvoor met enig aplomb gepresenteerd, even later alweer vertráágt door er een advies over te vragen? Wat steekt daar nu toch achter?

Heel moeilijk is het niet om een plausibele verklaring te bedenken. Want is die acceptatieplicht niet iets waar de kleine christelijke partijen CU en SGP al jarenlang tegen te hoop lopen, omdat die huns inziens de vrijheid van onderwijs om zeep helpt? En zijn diezelfde twee partijen de achterliggende maanden voor VVD en PvdA niet broodnodig geweest om tot een breed gedragen begroting voor 2015 te komen? Inderdaad ja, zo is het precies.

De hele kwestie doet enigszins denken aan een heftig incident in de regeerperiode van Rutte I. Ondanks de onderlinge afspraak tussen VVD, CDA en PVV dat zij de Stille Gedoog Partner SGP niet zouden kwetsen of bruuskeren, twitterde Wilders op 25 oktober 2011 plotsklaps dat zijn partij een initiatiefwet ging lanceren om een einde te maken aan de ‘weigerambtenaar’. Gevolg: SGP-leider Van der Staaij in de hoogste boom. Subiet vroeg hij om topberaad met de fractievoorzitters van de coalitie. Dit kon zo niet! Zo waren ze toch niet getrouwd?!

Slot van het liedje: Wilders, die vond dat hij na zijn publieke aankondiging van een initiatiefwet niet meer kon retireren, accepteerde een door Van der Staaij geopperde tussenweg: eerst maar eens een advies vragen aan de Raad van State. Dat betekende in elk geval geruime tijd uitstel, met de mogelijkheid dat een kritisch advies van de Raad misschien zelfs tot afstel zou leiden.

Je kunt je gemakkelijk voorstellen dat iets dergelijks ook nu is gebeurd. Toen donderdagmiddag op de burelen van SGP en CU doorsijpelde dat Ypma het nog uit 2005 stammende initiatiefwetsvoorstel over de acceptatieplicht nieuw leven in wilde blazen, raakten de kleine christelijke partijen ongetwijfeld in de hoogste staat van paraatheid. Van der Staaij zal vast –zijn gebruikelijke methode– naar Rutte en Samsom hebben ge-smst. „Mannen, dít gaat zo niet! Als jullie dit doorzetten, hebben jullie met ons een groot probleem.”

Het gevolg zal vast geweest zijn dat Rutte en Samsom zich hebben verontschuldigd („Sorry Kees, sorry Arie, ’t punt is ons ontglipt. Hoe kunnen we het oplossen?”), en dat er uiteindelijk gekozen is voor de beproefde uitstelstrategie. Eerst maar eens een adviesje vragen aan de Onderwijsraad. Daarna zien we wel verder.

Speculatief? Ja en nee. Waanders vond dat journalisten met dit soort beschouwingen hun boekje te buiten gaan. Toch is de kans groot dat latere historici aan het licht brengen dat het zó ongeveer gegaan is.

En als we toch aan het speculeren zijn, dan nóg maar een speculatie erbovenop. Want wat was, als het om het beëindigen van het fenomeen gewetensbezwaarde trouwambtenaar gaat, ook alweer het uiteindelijke resultaat? Precies: dat deze ambtenaar ten slotte toch een kopje kleiner werd gemaakt.

Zo zal het ook wel gaan met de acceptatieplicht. Daarvoor bestaat immers zó’n grote politieke meerderheid dat hij er, als de invloed van CU, SGP en/of CDA op het kabinetsbeleid maar eventjes taant, toch zal worden doorgejast.